Geguritan
Pamurwaning Pura Samuan Tiga
olih : I Wayan Sukeman
PUPUH
SINOM
1.
Ksamakna
Hulun wimuda
Om
Ksamam Swamam swamam mahadéwa sarwa prani hitangkarah, mamuca sarwa papébyah
palaya swa sadasiwa.
Inggih
Ratu Ida Dané pamiarsa sareng sami sané kusumayang tityang, Pinih ajeng tityang
ngelungsur geng pangampura riantuk ketambetan tityang
Ngugah
babad anggén gurit
Duaning
purun wiakti tityang ngatur uningang carita sané munggah ring sajeroning babad
anggéang tityang bantang ayah-ayahan marupa gaguritan
Mogi
tan kaupadrawa
Dumadak
tityang nénten kasisipang sangkaning indiké punika, taler dumogi tityang nénten
keni tulah carik pamidi
Minab
singsal salah indik
Menawita
ring sajeroning tityang ngatur uningang
carita puniki katah sané iwang, utawi
gaguritan tityang nénten manut ring uger-uger, taler basa basitan tityang
nenten manut ring sor singgihing basa, duaning sapunika tityang banget
ngelungsur pangampura
Apan
ndatan tuhu uning
Duaning
kadi sikian tityang tambeté kalintang pongahé ngelangkung, mewastu durung pastika
tityang tatas uning
Ring
kejaténnyané dangu
Ring
indik sapunapi kasayewaktiannyané kawéntenan pemargin caritané sané rihin duk Bali
kunané
Kémawon
medasar pangkah
Sakewanten Kadi tan lingu ring katunan awak, midep
kadi manduka anentasing jaladi, yan
idargamayang kawéntenan déwék titiang tan bina kadi ipun I katak sané memanah jaga
ngelintangin segara, pangkah raris sikian tityang murunang sikian.
Dasar
ayah manah bakti
Wantah
medasar antuk manah susrusa mangda sida ngaturang ayah, nyihnayang manah
subakti majeng ring Ida Sasuhunan sané malingga linggih iriki ring Pura Samuan
Tiga
Mapi
niru, Pemargin ida sang pradnyan
Awanan raris kadi purun wiakti tityang, mapi-mapi tityang
nilad, niru pemargin Ida sang meraga pradnyan sané sampun pascat ring
sajeroning kekawian, geguritan mwang basa basita.
2.
Sapemadeg
Naranatha
Inggih
Ratu pamiarsa sareng sami, lanturang tityang sané mangkin ring bantang
caritané, ya ta kocap, sedaweg penyenengan Ida Sang Prabu iriki ring jagat
Bali.
Lawan
sira pramiswari
Sané
kesarengin olih Paramiswarin Idané
Ngaran
prabu Udayana,
Ida
Sang jumeneng agung rikala punika mapeséngan Ida Sang Prabu Darma Udayana
Warmadéwa
Guna
Priya Darma Patni
Sané
kairing olih pramiswarin Idané sané mawit saking jawi wétan pecak kaputri olih ida
sang prabu Makuta Wangsa Wardhana sané
mapeséngan Sri Guna Priya Dharma Patni
Maka
catréng jagat bali
Ida
sareng kalih sané dados pamucuking jagat bali pinaka tedung jagat, sané ngwasa
wasitwa jagat bali rikala punika
Maring
bali kala iku
Raris
munggwing kawéntenan jagat bali kunané ring sapenyenengan ida sang prabu Dharma
Udayana Warmadewa,
Hana
sékta sanga kwéhnya
Wiakti
katah wénten sékta-sékta yan wilangin wénten a sia katahnyané minakadi saking
siwa, budha sapunika taler sékta sané mawit saking bali aga,
Sami
muja déwa déwi
Ring
pemarginnyané, sami Sékta-séktané punika pada nyungsung, nyembah para Déwa Déwi sané pinaka ista Dêwatannyanê
soang-soang, nganggéang niyasa utawi simbul-simbul
Pada
kukuh, Maring ista Déwatannya
Sané
banget raris ngawetuang pikobet, duaning maka sami séktané punika ( nénten wénten
toléransi ) pada kukuh ring Ista Déwatan-nyané soang-soang nénten kayun pacang
ngangkenin ista Déwata sékta sané tiosan
PUPUH GINADA
3.
Pasupata,
Bhairawa,
Yaning
carca munggwing séktané sané asia akéhnyané rikala punika inggih punika : Sékta
Pasupata, Sékta Bhairawa
Bodha,
Brahma, Sora, Resi
Selanturnyané
sékta Bodha, Sékta Brahma, Sékta Sora taler sékta Resi
Siwa
Sidanta Waisnawa,
Punika
taler sékta Siwa Sidanta, lan Waisnawa
Ganapatya
kaping ungkur
Kaping
untatnyané wénten sané mewasta sékta Ganapatya
Nanging
né pinih kaloktah
Sakémawon
sékta sané pinih kalumrah kala punika menawi sangkaning pinih katah
penganutnyané
Pinih
inggil, Siwa Sidanta kaucap
Taler
sané pinaka sékta sané pinih inggil boya tios wantah sékta Siwa Sidanta
4.
Ya
matangian haro hara
Sangkaning
pabinan lan kakukuhan soang-soang punika sané maka awinan jagat bali kala
punika mawetu biyur aro ara
Désa-désane
ring Bali
Setate
wénten pajugjag, byuta, parebat ring désa-désané sané wénten ring bali
Apan
sami sékta sanga
Napi
mawinan kadi sapunika, duaning maka sami séktané sané katahnyané asia punika
Pada
pada ya manyengguh
Sampun
pada uleng pada kukuh ring pangegannyané soang-soang tur raris pada nyengguhang
Déwannya
pinih utama
Wantah
déwata, déwa déwi sané pinaka ista déwatannyané kêmawon sanê kebawos pinih mautama
sané patut kabaktinin tur kainggilang
Pinih
sakti, Sané tiosan kandapan
Taler
wantah ista déwatannyané soang-soang sané kabawos pinih mawisésa kandugi raris
mawosang ista déwata sékta sané tiosan punika kandapan
PUPUH
PANGKUR
5.
Prabu
Dharma Udayana,
Lanturang
titiang malih caritané, kebawosang kawéntenan Ida sang Prabu Sri Dharma Udayana
Warmadéwa
muang
ratu, Guna priya darma patni
Sapunika
taler rabin idané, Sané mapeséngan Sri Guna Priya Darma Patni
Weruh
ring indik puniku
Ida
sampun pawikan ring kawéntenan jagat baliné aro-ara, sané kaawinang olih parebat
para sékta-sektané,
Apan
ajrih jagat rusak
Duaning
rumasa ajrih ring pikayunan Idané jaga mangguh kabiaparan jagat baliné yaning
setata marebat sareng semeton,
Awinannya, mikamkam pacang marembug
punika
mawinan ida sang kalih pinaka catreng jagat bali midabdabin pacang ngawéntenang
peparuman,
Ngrawuhang
para pandita
Kekawitin
saking nuur, ngerawuhang para wiku, pandita muang para mpu
Saking
Bali muang Jawi
Sané
mawit saking jagat bali, sapunika taler sane mawit saking jawi wétan
6.
Tucapa
ring jawa wétan,
Kaceritayang
sané mangkin irika ring jagat jawi wétan,
hana
ta Mpu, Masemeton limang diri
wénten
ida sang meraga Mpu sané luwih mautama, sané masemeton sareng lelima.
Panca
Pandita kawuwus
Duaning
sareng lima kawéntenan Ida punika mawinan Ida kebawosang Panca Pandita
Kebawos
Mpu Panca Tirta,
Sané
tiosan, Wénten taler sané mawosang ida Mpu Panca tirta
Dahat
pradnyan
Yan
bawosang ring kawikanan, Ida sampun pascat ring sarwa sastrané mautama maka
sami
Ida
katuur mangda rawuh
Ida
gumanti sané kaolem, katuur mangdané lédang ugi Ida nedunin jagat Bali
Mpu
Seméru, Gana, Kuturan,
Mawinan
raris Ida nedunin jagat Baliné ;
kadi
ida Mpu Seméru Ida meparahyangan ring Besakih,
Ida
Mpu Gana meparahyangan ring Gélgél,
Mpu
Kuturan meparhyangan ring Silayukti Padangbai
Gnijaya,
Bharadah malih
Punika
taler Ida Mpu Gnijaya meparhyangan ring Lempuyang utawi Bukit Bisbis, sané
kaping lima Ida Mpu Beradah, sakéwanten Ida nénten nyarengin lunga ke Bali,
jenek Ida ring Lemah Tulis.
PUPUH
DURMA
7.
Mpu Kuturan,
Kadegang maka manggala
Mangkin
raris kacaritayang kawéntenan ida Mpu kuturan, sané kaanggehang pinaka Sénapati,
tur kadegang pinaka manggala
Mawosin
séktané sami
Ida
Mpu Kuturan sané pinaka pamucuk rikalaning ngawéntenang peparuman mawosin para
séktané maka sami
Pinaka
pakira-kiran - I jero mekabéhan
Munggwing
linggih Ida Mpu Kuturan kala punika kaadegang pinaka manggalaning pakira kiran I jro makabéhan, pinaka manggala para
panditané maka sami sané patut ngamedalang bantang pikayunan
Ring
Pura penataran Puri
Peparuman
para séktené kasarengin olih para pandita jawi wétan muang Bali punika, kawéntenang
ring Pura Penataran Puriné
Ngamedalang, Pakeraman mwang tri murti
Sangkaning
kawikanan lan kewicaksanan Ida Mpu Kuturan lan para panditané tiosan, wit
punika raris wénten sane kebawos desa pakraman sapunika taler kamedalang Konsép
Tri Murti
8.
Ring
Pakraman, Kewangun kahyangan tiga
Sane
kebawos konsép Tri murti punika, mangdané ring soang-soang Désa Pakraman
ngewangun Pura Kahyangan Tiga, punika pinaka syarat wéntené Désa Pakraman
Désa,
Puseh, Dalem mkadi
Sané
kebawos Kahyangan Tiga inggih punika, Pura Balé Agung, Pura Puseh mwah Pura
Dalem
Brahma,
Wisnu lan Iswara
Kahyangan
Tiga nénten lémpas ring sané kebawos Tri Murti, ring Pura Balé Agung pinaka
stanan Ida Bhatara Brahma, ring Pura Puseh stanan Ida Bhatara Wisnu, lan ring
Pura Dalem Pinaka stanan ida Bhatara Siwa
Tur
ngawé sanggar kamulan
Tios
ring punika taler para kramané mangda ngaryanin sanggah kamulan.
Ring
keluarga me rong tri
Sanggah
kamulan punika ketangiang ring soang-soang kulawarga turin mangda ma rong
tatiga
Lan
tuntunan, Ngemargiang darma agami
Rikala
punika taler kawedarang indik tata susila meagama indik tuntunan ngemargiang Dharma
Negara lan Dharma Agama
PUPUH
GINANTI
9.
Prasama
wus pada ingkup
Risampuné
katah sampun kamedalang indik pasikian pikayuné lan tuntunan-tuntunan
ngemargiang Darma Agama, mewastu maka sami sampun sida ngingkupin
Panguluning
agama sami
Pamekas
ring para pamucuk séktané miwah pengulun agamané maka sami
Siwa,
Budha, Bali Aga
Inggih
punika saking Siwa, Budha taler saking sékta-sekta Bali Agané
Tinut
ring konsép tri murti
Maka
sami sampun cumpu ring konsép sané kamedalang olih Mpu Kuturan inggih punika kebawos
konsép Tri Murti
Pinaka
srana panunggal
Punika
keanggéang pinaka serana pasikian pikayun lan patunggalan srada muang bakti
Mangda
jagat sida trepti
Tatujoné
boya tios mangda sida jagat Bali pamekas ipun wusan byuta wusan aro ara, tur
sida trepti tata tentrem kerta raharja.
10. Awanan
genahé parum
Punika
mawinan, keanggéang pinaka pangéling éling, Pura Penataran puriné sané keanggéang
genah ngawéntenang peparuman punika
inaranan
kantos mangkin
ngawit
punika kantos mangkin raris kewastanin sekadi sané munggah ring Lontar Kutara
Kanda Déwa Purana Bangsul.
Pura
Samuan Tiga
Boya
tios wantah Pura Samuan Tiga, riantukan kala punika peparumané kamiletin olih saking
tigang kelompok Siwa, Budha, Bali aga, taler sida ngamedalang paiguman
medasar konsép Tri Murti sané
ngamedalang Kahyangan Tiga Pura Bale Agung Pura Puseh Pura Dalem.
Samangkana
daging gurit
Inggih
Ratu Ida Dané para pamiarsa sareng sami, kadi asapunika sida aturang tityang
carita puniki
Iti
carita samapta
Wantah
rawuh iriki cutetang tityang caritané riantukan kebanda antuk galah
Mangké
hulun minta pamit
Sané
mangkin tityang ngelungsur mepamit, malih pisan kirang langkung ayah-ayahan
tityang utawi wénten sané iwang tityang saking Sekeha Santhi lan Geguntangan
Dang Ding Dong nunas agung pangampura ring ratu sasuhunan pamekas, taler ring
ratu ida dané pamiarsa sami.
Om Santhi,
Santhi, Santhi Om
Kaketus
saking sejarah Pura Samuan Tiga
Kaangeang
geguritan lan kategesin
Olih
: Wayan Sukeman / YD9DIW
Sekeha Santhi Lan
Geguntangan Dang Ding Dong