Gaguritan “ SANG CANGAK “

Gaguritan

“ SANG CANGAK “

                                                             Sumber Ilustrasi ; Google ficture

Om Âwighnamastu.

PUPUH GINADA

1.      Bapa jani manuturang,

apang cêning jwa minêhin,

satwannya ya I sang cangak,

ngéka daya mapi sadhu,

momonnyané kaêngkêbang,
gampil katakil,
apang sida mikolihang.

2.      Ngawit bapa manuturang,

i cangak sêdêk minêhin,

kénkén jani ban mêdaya,

béné apang bakat êjuk,

di têlagané apang têlah,
sêkabêdik,
sadina awaké ngamah.

3.      Mêlah jani upayaang,

jani ngamah malu tunain,

ngalih di tongosé lénan,

béné apang tusing tau,

alusin malu ya baan,

sêkabêdik,
musti ya sayan tabah.

4.      Yéning suba boh makêjang,

gampang jani ban ngêjukin

pêpêd ya sêkabêdikang,

kêbêrang johang mundut,

ditu mara lawut tadah,
kênyir-kênyir,
I cangak pragat ngéka daya. 

5.      Carita ya pasêmêngan,

di tlagané ané asri,
ditu maring tngahing alas,
kapayasin bungan tunjung,
êyéhnyané dalêm pêsan,
turing êning,
liyu béné maulêhan.

6.      Majujuk ditu I cangak,

batis néngkléng sêmu rimrim,

mapanganggo ya sarwa pêtak,
magênitri lan makêtu,
manting-anting masulimpang,
cara suci,
mirib kadi sang bhagawan.

7.      Sing taén ngutang sêmêngan,

sang baka suba maningkrik,

majujuk saih di têngah,

nanghing ya sing taén ngantug,

pêêsnyané kagêlêkang,
ngwalék di ati,
nah jani buwin kêsêpan.

PUPUH SINOM

1.      Yan kudang dina kapo I cangak,

nyalanang daya ané culig

mabêt abêt twara mangsa,
yadin ada manguyakin,
béné iya sayan bani,
mapunduh ya tur mangrubung,
ada bani manêtêsang,
matur manunas sisip,
aksama ratu,
tityang mangkin manunasang.

2.      Tityang dahat angob pisan,

dados wusan mamati - mati,

mamaksa sêkancan tityang,
sang baka kênyung nyawurin,
yén ênto tunasang cêning,
nah onyangan malu kumpul,
apang onya madingêhang,
critan bapané né nguni,
saking tuhu,
jani bapa manuturang.

3.      Ne malu maan sakit rahat,

Das-dasan bapa mati,
ngarêngrêng têkén kaah-kaah,
angkyan bapa nu abêdik,
gantin bapa nu maurip,
bhatara asung manulung,
masabda saking mantara,
mapica ubad dahat sulit,
apang suwud,
bapa nyalanang hingsakarma. 

4.      Di suban bapa ngiringang,

bapa sêgêr pramangkin,

tan paboréh tan paubad,

di subané sêgêr jani,

bapa bwin kandikain,

maprayascita mapupug,

mawintên terus kadhiksa,

nganutin sasana suci,

dadi wiku

nyalanang madan kadharman.

5.      Bapa tusing bani tulak,

têkén pawisik Hyang Widhi,

jani suba bapa nyalanang,

suwud mangsa mamati-mati,

dadi padanda mraga suci,

dosan bapa ané malu,

têbus bapa apang têlah,

êda takut cêning jani,

mai mapunduh,
ngajak bapa mapênêman.

6.      Sang bhaka kênyêm di manah,

réh dayané mangambahin,

béné tusing ada rêngas,
pada mêlêr panêsêkin,
I cangak manyambungin,
prajani ngêséhin sêmu,
mamunyi ngarod mêgat-mêgat,
uduh panak bapa cêning,
twara buwung,
cêning énggal karusakan.

7.      Sêdih bapa tan pahingan,

réh lêkêté têkén cêning,

bapa suba pêdas pêsan,

ortané ya suba pasti,

mêndéga pêncar lan pancing,

tukang sungsung muwah sawu,

lakar têka mangubêkang,

di sasih kapaté jani,

twara buwung,

cêning onya kabakatang.

PUPUH PANGKUR

1.      Pêgat munyiné nuturang,

lawut mamulisah,

I cangak ya mangêling,

marupa kangên lulut,

saha ngamé-amé bhatara,

duh pukulun.
To dija tityang itawangunngun,
nirguna san yadnyan tityang,
tan sida antuk nulungin. 

2.      Béné ditu pada makêsyab,

katakutan,

ningêh wacanan sang maharsi,

ada ngarêpang matur,
ampura paduka pêdanda,
dong tulungin,
uripang sisyan iratu,
sakancaning watêk iwak,
lédang ratu mapica urip.

3.      Pêdanda baka macêngêhan,

tur sinambi,
nyutsut yéh cingaké kring,
munyine ngrêrnyês alus,
mêcuk alis cara ngênêhang,
aduh cêning,
bapa ingêt cêning bagus,
ada tlaga mêlah pêsan,
apit gunung liwat singid.

4.      Bwina danuné linggah,

yehnya êning,
dalêmnya tan kadi-kadi,
kênêh bapané yan sêpawut,
jalan kêma cêning mapindah,
sêkabêdik,
bapa nyidayang manulung,
sêdina bapa ngêngêrang,
sinah sing kabhayapati.

5.      Pragat I cangak nuturang,

katinggalin,
béné apang ngitungin,
mani sêmêng apang cumpu,
kéto pabêsên I cangak,  
dadi gati,  
béné sangkêp sapawut, 
tusing tau têkén naya,
I lubak mabulu kêdis.

6.      Twah aukud ane tulak,

I kapiting sanget siksa di ati,

akêtêk twara ja ngugu,
têkén solahné I cangak,
dija unduk
bwayané tuwara ngamu,
ngakal ngaé pulês-pulêsan,
apang bani manêsêkin.

7.      Yéning mula dasar corah,

yadin kaput,

sapradêg ban kamên putih,
kasuwén pasti ya luntur 
 jati waluya mula,
ané jani, twah iya mapi sadu,
mabêt-abêt twara mangsa,
apang ênyak manêsêkin.

8.      Liyu yén imba-imbayang,

anggon titi,

anggon dasar maminêhin,

buka ya i kêdis clêpuk,

buka yén kala lemah,

réh ajrih têkén sinar surya murub,

yen pêtêngé ya ké cêdang,
katawêngin déning wêngi.

 

PUPUH GINADA

1.      Wiréh paswara ngalahang,

I yuyu ya jani nêngil,

crita mani pasêmêngan,

I cangak suba jumujug,  

béné pada ya mênékang,
saling malwin,
pang malunan kapindahang.

2.      I cangak mamunyi banban,

suba kapacuk ban cêning,

yén pacuk lan majalan,

bapa tusing maksa bêngkung,

lamun cêning twara ênyak,

tusing pêdih,

wiréh cêning ngêrasayang.

3.      Swadarman bapa nguduhang,

mapawêkas têkén cêning,

apang tusing kêna bêncana,

kênêh bapa saking tuhu,

nulungin buka I déwa,             
aduh cêning,             
bayun bapa kêsyab-kêsyab.

4.      Né jani béné mêgarang,

ngaturang awak saling malunin,

nunas ratu jwa gélisang,

bwat tityang mangda kāntun,

sang cangak mańawisang,

nah magilir,

kudyang bapa acépokan.

5.      Sêrahina kagilirang,

sang cangak kêndêl mangikik,

mokoh sadina mangamah,

ka êjohang maring gunung,

di duwur batuné asah,                           
Ngaé silib,                           
ané nu pang da ya nawang.

6.      Makêlo-kêlo suba sinah,

béné ditu sayan têkis,

twara nu magantulan,            
 tulanganyané lyu madugdug,             
dadi batu tongosné ngamah,             
né si duri,             
I yuyu kêna giliran.

7.      Di gantiné ya kapindahang,

I yuyu suba di têpi,

sang cangak énggal têka,

i yuyu nêsêk umatur,

inggih paduka pêdanda,            
 nunas gêlis,             
mangda tan tityang kasépan

8.      I Cangak sada runtag,

yén pét kêtara né jani,

sing buwung lakar kasêngkala,            
 I yuyu ngarêpang ditu,             
bawongnyané kagisiyang,             
antuk kapit,            
 tur matur apanga énggal.

9.      Twara dadi ya tanggêhang,

I yuyu apang  kaénggalin,

alon I cangak ngêbêrang,            
I yuyu ditu magantung,             
di bawongnyané I cangak,             
kagét gêlis,             
têkêd di batu né asah.

10.     I Yuyu ditu mamêdasang,

tulang madugdug mamutih,

nanging ya suba sêdya,

jani buktine katêmu,

kapitnyané ka akêsang,            
tur mamunyi,            
iba cangak nah orahang.

11.  Tulang apa to makacakan,

miwah cén danuné suci,

jani kai suba pêdas,

iba mapi-mapi sadhu,

nyaman kai têlah amah,

cai da mungkir,

bukti gêdé manyihnayang.

12.  Sambil kapitnya ka akêsang,

mamatbat mangancan mati,

têbus dosan cainé cangak,             
urip ibané bakal bancut,             
dosan ibané kaliwat,            
jani asanin,             
bawong ibané bakal pêgat.

13.  I Cangak slêgak-sêlêgak,

ngacuh munyi ngidih urip,

pêlih icang saja pêsan,             
kwala icang ngidih idup,             
apa cai kakênêhang,             
kal adanin,             
bwin sêidupé mamanjak. 

14.  I Yuyu jani manimbal,

da cai liyu mamunyi,

aba kai malipêtan

di tongos kainé malu,

yêning cai nora ênyak,             
dini mati,             
basang kainé grêgêtan.

15.  I Cangak sing nyidayang ngudyang,            
 uripné suba magisi,             
kudyang ban manyêlsêlang,             
malipêtan bayuné suwung,            
 I yuyu têtêp sêdya,             
satata nyêpit,             
bawong ipuné I cangak.

16.  Ênggal jani kacritayang,

I yuyu têkêd ya jani,

di tongos né I pidan,

di marané mêncêg tuun,

kapitnyané kêakêsang,                         
sambil mamunyi,                         
nguman-uman ya I cangak.

17.  Jani kai manutugang,

munyin kai ane tuni,

cai tuwi madasar corah,

sêtata madya apus,

sing pantês baang ukuman,             
bangka cai,             
anggon pamayahan salah.

18.  Di subané kaah-kaah,

nagih bangka kêlik-kêlik,

ênu masih cai corah,                           
nagih nombok apang idup,                          
yéning suba cai êlah,                           
pasti buwin,                           
ngulah aluh panga motah.

19.  Sajaba cai bangkaang,

tan paguna nu maurip,

saidupan ngae cara,

nê karmman cainê pupu,

ala ayu mula mabwah,            
tur kakapit,             
pêgat bawong ya I cangak.

20.  Amonto bapa nyatwayang,

cêning bisa maminêhin,

karana cêning suba tatas,             
subha asubha karma tau,             
bapa twara ja mangajah,             
twah pakéling,             
sukértin bapa kén panak.

Share: