SALINAN
LONTAR SIWA SASANA & TERJEMAHAN BAHASA INDONESIA
Lontar
Druwe: Ida Pedanda Gde Putra Tambahu, Griya Ahan-Klungkung-Bali
Oleh:
I Wayan Sudarma ( Shri Danu Dharma P )
Nihan
sanghyang Siwa Sasana kayatnakna, de sang watek sadhaka makabehan, sahananira
para dhangacaryya saiwa paksa, Iwir nira, saiwa siddhanta, wesnawa, pasupata,
lepaka, canaka, ratnahara, sambu, nahan Iwir nira sang sadhaka saiwa paksa,
pramuka sira dhangacaryya wirddha pandita, sri guru pata, dhangupadhyaya pita
maha, prapita maha, bhagawantha, nahan Iwir nira kabeh, yatika kapwa
kumayatnakna mrihakmitana sanghyang agama siwa sasana, maka don karaksaning
kabhujangganira, mwang kawinayanira, pagehaning karmmanira, sela nira, mwang
kasudharmanira, nguniweh teguhaning tapa brata nira, ritan hananing wimarga
hamanasara sakeng sanghyang kabhujanggan, nahan hetu sanghyang agama siwa
sasana winakta de sang purwwacaryya wrddha pinandita, ndan Iwir nira sang
sadhaka dhang acaryya sang yogya pinaka pagurwan, mwang tan yukti pinaka guru,
ya ta cinaritan kramanira rumuhun, nihan lwir nira: sajjanah, wrddha wehaso,
sastrajnah, wedaparagah, dharmajjah, sila sampanah, jitendriyah, drdha bratah.
Nihan
lwira sang sadhakanung yogya dhangguru upadhyaya dening loka, acaryya wrddha
pandita, wrddharing wayah tuwi, acaryya prajja sabdikawruh mangaji wala widya
mwang tarkka wyakaranadi, acaryya weda paraga, wruh ringangga
pangupangganyaning Sang hyang catur weda, wruh ring kaswadayan sanghyang sruti
smrti, acaryya stiti gumawe dharma sadhana, sakti ring kagawayaning yasa dana
kirtti, acaryya, suddha sila, apageh manutta sadhu winayan, pawitra sulaksana
kuneng, acaryya jitendriya, tyaga kasakta ring bhoga wisaya, acaryya sudhira
dharaka teguh ring tapa brata, nahan Iwir nira sang sadhu wenang gawayen dhang
upadhaya, nga, dhangacaryya krtta diksita, pinaka guru guru, panadhahan
sangskara mwang bhasma, wenang sadhakanung wenang dumiksanangaskara sakala
janma sadhaka wangsa parampara, kinaryya nimitta wiku, tumut sadhaka saiwa
paksa, sang sadhaka mangkana kramanya, sirata wiku maha pawitra wenang sira
dhangupadhyaya ngaranira, kuneng sang sadhaka sinangguh pangupadhyaya, pilihana
jatinira de sang pudghala, ring sedeng nira hyunira sangskara, hyunira
sangskara, ikangacaryya sapatuduh inghulun juga pilihana. Deledelen salah siki
gawayen guru, sangksepanya, madumpi-dumpilana juga de yaning sisya mangungsi
guru, aywanaku guru tahun sing maha pawitra laksana nira paten guru. Aparan
kaphalaning manembah ring kadi sira sadhaka, wiku maha pawitra, nyapan tahan
kwa linganta. Nihan kottamanya kapawitraning maguru sulaksana.
Laksmi
duhka sahasrani sangsara papanasanam paratre naraka, nasti siwa lokam apnuyat.
Nihan
kadiwyaning telas diniksa de dhangacaryya wiku mahapawitra huwus wrddha
pandita, byakta ilang mala kaluusanikangwang, athawa tan kataplan dening wighna
sabhaya, duhka wedhana, luput saking sangsara pataka, pira takuneng kwehaning
papa ningwang, mwang gongngaya, yadyan sewu kwehaning papa, sabhumi sasumeru
gonganya lawan ngyetnya, niyata katerilanganya matmahana mukta wisarjjana, mon
diksana de dhangaryya maha pandita, gatinyan lalu kapawitran sang sadhaka
pandita maha wisesa, wenang umilangaken papaning sisya, dumehnya mangkana, ya
ta matangnyan dhangupadhyaya wenang pagurwaning sisya, away bhangbhang guru,
nyapan tahan kadurus ngwang dening kadurlaksananing guru, bhangbhang guru,
umungsir guru maminta diniksa dening sadhaka, nga, alpa sastra, dusprajja,
kurang wiweka, nirwicaksana, pisaningun wruha prakr taning aji kdhikkdhik,
ngaya durmmeda wippaaryya, lumud jugul jadha linglung lelengo, mungeng,
bingung, kumwa prakrtinya, yeka sadhaka mudha, nga. Acaryya duryyasa, nga,
adharma, crol nicca prakrtinya, ambeknya mada moha karana durtta murkka madulur
katungka, irsya matsara kimbhuru, marta wada mitya sing wuwusnya, sinahajaring
kadusilan, durniti durwinaya, nawimukha ringayu, melik ring kagawayaning yasa,
manasir sakeng agama rasa, ninda ring hyang lawan ring brahmana, drohiri
mitranya, talpaka ring gurunya, masampaying yayah mwang bibinya, yaapwan hana
sira sadhaka kumwa kramanya, yeka sadhaka duryyasa, banda tan yukti gawayen
guru desang pudghala, aparan kari dosaning wiku mudha duryyasa tan yukti gurwaning
rat, dumiksana ring sakala jana mahyun wikwa, nyapan tahan kwa linganta, nihan
olanya mpih, katatwanika wwang mudha tan wruh ring nayopadeya mwang parartha
mwang tan wenang rumaksa dharmma, wetning wiparyyayayynya, matmahan pati purug,
mwanganunggawehayu, niyatatmah dosa, nimittaning manemu dewa dhenda, rapuh ning
dewa dhendha, mangdadyaken klesa, nirartha kahenengan ya wekasan, nahan
halaning mudha, kunang halaning duryyasa, ikang wwang jenek ring adharmma, duma
patapa tuwasnya, mamrddhyaken kwehning klesanya, mwang gongning papanya,
amngaken babahaningnaraka loka agyagyan, mapalaywan arep mukti pancagati
sangsara, pisaningu mahlya muliha ring kasugatin, yata matangnyan sahana nira
padha ngacaryya mon mudha duryyasa laksana, nda tan yukti paten guru de sang
pudghala. Sangksepanya duryyasa, basama kelutibeng yama laya, tahun tikang
sadhaka kadi lingku nguni juga swikaran peten guru, ikang wiku nahan pawitra
suddha pandita juga sembahenta, mwang dumiksaha kita.
Tlas
kojaran sang sadhakanung yogya pagurwana, kuneng getyakna tingkahning krama
sang sadhakan sampun dhangupadhyaya caritan kramanya, yan hana sira
dhangacaryya, sinambgawa gawayen pagurwana, nda haywa ta sira gya lumkas krtta
diksita mon turung nipuna ring kriya mwang turung tasak ri tatwa sanghyang
kabhujangan, athawa yan turunganiscaya ri rasa sanghyang siwagama, away siragya
lumkas, apayapan tan dadi ring dhangupadhyaya, yanagwala mwang amana manaha
amuranya kasiwatwan, kuneng deya nira, prakrtining swa sarira nira waswasen
rumuhun, rapwan tan katona ngamung, ndya deyaning dumela prawrtti. Sugyan kwa
linganta. Nihan kramnya mpih delenta hananing guna dosa ring awak, swikaran
gonging sarwa guna wehen parisuddha, aryyaken sahaning dosa, jnengakna
sanghyang kabhujanggan, inget-ingetan mula madhy wasananya, kriya sang sadhaka
wehen samapta, pahenak byaktaning padarthanya, saha prayoganya, pahayun
kapagehaning karmma mwang sila nira, nguniweh kasadhuning winaya nira mwang
kasudharmma nira, Kuneng sadananing mamagehana riya, hana sanghyang trikaya paramartha,
nga. Gegen sang sadhaka, Iwirnya nihan :
Kayika
wacikascewa,
Manasikas
tratiyaka,
Subha
karmma niyowyantu,
Trikayamiti
kawyate.
Trikaya,
nga, kaya wwang manah kaya, sarira wak, nga, sabda, mana, nga, ambek, ika ta
katiga pinasangaken manutang dharmma karyya de sang pandita, kapwadine maka
bhummnya subha, karmma, wyaktinya dharma nika yaya sinangguh kayika dharmaning
wak ya sinangguh wacika, dharmaning wak ya sinangguh wacika, Dharmaning manah
ya sinangguh manasika, ika ta kapwa tlas siniddhikara maprawrttya rahayu, maka
bumi dharma sadana, ya kayika wacika manasika, nga. Ri pageh nika katiga, yeka
sinangguhan trikaya paramartha, nga. Iing sang pandita, ndayanung ta karih de
sang sadhaka rumegepa sanghyang trikaya, aparan sadananing manuta ring dharmanya.
Nyapan tahan ta linga sang sadhaka, Om nihan mpih kagegyenira, unyangulaha sang
sadhaka mon sampun dang upadhyaya, sarwa kriyodyuta, protsaha ta sira mangatya
sakagawayaningkriya, nityaha siranggonga pakaryya yajna puja, japa
mangarccaneng bhatara satata, lota mangabyasa sastra mwang amarahana mangaji,
magawaya yasa mwang kirtti, byetswagata ring sadhaka tamuy, nitya saweha dhana
sadyana yoga samadhi samahita, lota magawe siwa smarana nitya kala, nahan
ulahanira sang sadhaka dhang upadhyaya, nyang posikaning sabda pajarakna
denira, mujarakna kasthawaning dewa mwang brahmana, nguniweh kasthawan sang
maharddhika wrddha pandita, umucaranakna prakrttaning sastra wakya amarahana
mangaji, mamicara awala widya mwang amiweka atatwa parijnana mwang agamokta, masari-sartta
swabhaya anguccaranakna weda mantra, mwang satya adenirojar, satya ring
utpanna, away angujaraken karnna sula ring para, away angujaraken wak
parusya mwang pisuna mrsawada ring para, ndan away ninda para codya ring
kapwa nira sadhaka, mwang kapwanira dhang upadhyaya, away ninda ring kriya
mwang gunawan brataning kapwa nira sadhaka, kewalya sira angujarakna satya
wakya, mwang katha komala rum manohararjjawa, nahan Iwiraning sabda wuwusakna
de dhang upadhyaya, nyang Iwiraning buddhi sang sadhaka dan upadhyaya, ambek
suddha satya sadhu santa, dhrti, ksama pagehakna sang sadhaka, maka pagwana
buddhi dhira ibarata nityasa, maka bhummyang metri, karuna, mudita, upeksa,
sama ta anumana ring rat, away sira maka buddhi crol, dhurtta murkka mada mana
lobha moha, ndan away sira gong krodha sanghet, magalak ring kapwa nira
sadhaka, away bhangga irsya katungka matsara kimburu ring kapwa nira sadhaka,
away drohaka sampay awamana ring kapwa nira sadhaka, mwang ring kapwa nira
dhang upadhyaya, kewalya gong srddha gong prasada dara duga duga ta juga paka
budhi sang sadhaka ring parampara mwang kapwa nira sadhaka, nahan Iwiraning
buddhi dhang upadhyaya, anghing samangkana ta juga gegon de dhang upadhyaya
sadhananing krta diksita, sugyan kwa linganta nihan mpih. Anywa gya juga sira
lumkas, nanghera juga sakareng yadyastun huwusa menaka pageh sila mwang winaya
sang sadhaka, nguwineh samaptaha ring kriya nira tuwi, ndan away juga agya
lumkas, ayusya nira herakna, delen wang ning wayah sang sadhaka mwang
wrddhaning wayah nira, sangksepanya, ajwa sang sadhaka lumkas krtta diksita,
duga mwang tuwuh nira, mwang manwam tuwuhning anakbi nira, basama nanmu
wighnaninga lumkas krtta diksita, mon, sira tapwan panitiha ring samangka,
kuneng deya niran pangantya, ya sampun wrddha nggawayawa nira sira lumkas,
kuneng ingananing dawaning yusa nira, mon sadhaka wet bet ning krta diksita,
putra potraka pinangkanggeh nira, yapwan gnep limang puluh tahun, hinganing
wayahning tuwuh nira, yogya lumkasa krtta diksita, kuneng yan tan wasaning krtta
diksita, ahingan nmang puluh tahun tuwuh nira yogya sira lumkasa krtta diksita,
away sang ksepanya, away sang sadhaka lumkas krtta diksita, mon lagi yowana,
mwang lagi yowana ng anakbi nira, away lumkas krtta diksita mon srti nira
turung maren raja swala, yan sampun tlas matuha lakih, lumkas ira dumiksa,
nahan hingananing wala niran lumaksana krtta diksita. Ring huwusning prapta
wayah sang sadhaka, an genep tuhuning tuwuh nira, irika ta sira lumkas krtta
diksita, away sangsaya, parekakna tang pudghala tang sinambhal diksan,
manganakna ta sira diksopacara, magawaya dewa grha, kundha, sthandhila,
mamarekakna siwopakarana, Iwirnya : bhasma, ganitri, guduha, kundhala, wulang
hulu, brahma sutra, ambulungun, pawwahan, camara, argha, tripada sangka,
ghanta, jayaghanti, ika ta kabih siwopakarana, nga, anung drwya sang sandhaka.
Tlas masna pweha kabeh, parekakna tang sisya kamna sangskaran, ndan humera ta
mpu sakareng, ikang wwang masna gawayen pudghala, pilihana rumuhun away
bhangbhang sisya, away wawang winikwan, kunengde sang sandhaka dumele Iwiraning
yogyaning yogya sisya nihan. Punya janma, maha prajna, satya wak, sadhu
silawan, sthira dhairrya, swami bhaktya, dharma wista, tapo nodhah. Nihan
Iwiraning wwang pilihen gawayana sisya, wwang suddha janma, maha pawitra
kawanganya, wwang satya wacana tan mrasodita, wwang sujana tuhu-tuhu
maharddhika, wwang prajna wruh mangaji, wwang satwika sadhu maharddhika, wwang
susilapageh ring winaya, wwang athira sthiti ring abhigpraya, wwang dheryya
dharaka angelaken suka duhka, wwang satya bhakti matuhan, nguniweh ring wwang
atuha, wwang mahyun ring kagawayaning dharma karyya, wwang magapeh magawe tapa,
nahan Iwir ning wwang gawayen sisya, yogya diksan. Lwirning tan yogya diksa
nihan, yadyan bramangsa bhasmangkara jati nikang wwang away sinangskara mon tan
yogya diksan de sang guru, ndya Iwirnya, wwang cutaka, wwang patita wacaka,
wwang kuci angga, wwang walaka, wwang maha duhka. Cutaka janma, nga, wwang
taluwah, Iwirnya, wwang pinaka niwedya, wwang pinaka saji, wwang dana kalaning
sawa, pamaha wwang rahupning sawa, wwang tadhah rah tadhah wuk, wwang wliyan,
winli huripnya kalaning padosan, wwang binandhana, pinanjara, rinantay,
ginantung, pinasar, wwang wurung bela, wurung tinewek, huwus winaweng
pamanggahan smasana, catuspata, wwang malabuh pasir, malabuh parang, malabuh
wwai, malabuh bahni, tapwan mati, wwang kalebu ring sumur, kalebu ring
patahyan, wwang dinyus hulunya ring mutra mwang purisa, wwang sinyukan wwai
ring padhamwaning stri, wwang inmukan kupina mwangken dening adhamajanma, wwang
tembha, inisingan ineyehan kuneng dinulangan purisa eyeh, wwang tembha,
inisingan ineyehan kuneng dinulangan purisa eyeh, mwang tinpak tinampyal
dinedel sirahnya mwang mukanya dening pujut, bondan, kake sangraha kuneng, ika
ta kabeh cutaka janma, nga, wwang manembah ring adhama janma, mamangan
tadhahnya, ginunting romanya sinuyuran kuneng, wwang manembah ring cutaka
janma, manembah ring tapodhara, wwang mangasraya ring adharma janma, wwang
mamikul dhampa wimana sedheng hana manunggang, wwang mamikul phalana,
padaraksa, padamwan, kalasa, tilam pramadhani, yeka patita, nga, mwah
sahananing wwang sadigawe, sadigawe, nga, samudaya, mwang dhang acarya wrddha
pandita, pinangen sang para dhang upadhyaya, pitamaha, prapita maha,
bhagawanta, deyaning mahon kapwa malinggieng sabha, amacaha sanghyang siwa
dharma mwang sanghyang siwa sasana, wehen karengwa de sang sadhaka samirha,
anung donya ri tan hanani agamana managa warga karma mangkana, tibana tapidana
gurunya mwang sisyanya, deyaning mamigraha gurunya pasasan de sang sandhaka
kabeh, adapana nama de anyandung sangskara wayakna namanya walaka alapana
kriyanya mwang Siwopakaranya, huwus pwa pinucca, nyan ta de sang prabhu,
bwangen tundhungen umarang nusantara, aywa wineh mangan tya ring bhumi jawa, kumwa
deyaning mamucca gurunya, kunang sisyanya bandanen ring hwi walatung, bwangen
de sang prabhu mareng sagara, mawana plawa, prapta pwayeng lod pokanata
griwanya pasahaken mwang lawayanya, angganya mwang sirsanya, tibaken telenging
payonidhi, ndah mangkana ta dosaning dwanitinamana diksita, tan rinakwa
pamangguhnya papa duhka, hinganyan lalu tuwasning sadhaka paksa nipuna, teher
sara ngukir, ati tan pweka, kuneng Iwira sang tuhu nipuna sadhu pajarakna ri
tlasnira madumpi-dumpilan, wwang yogya sinambha sisya, nda aywa tampu sangsaya
ri kalekasa nigawayaning diksa widhi, parekaknang pudgala, lumarisa diksana
sakweh kdhiknya, bahu sisya kuneng kita, nda aywa ta mpu wismrti ring
dharmaning sadhaka pinaka guru tutanangkwa nyapan tahan kwa linganta, nihan
mpih deya sang sadhaka guru, majarana dharmaning sisya mwang pudghala, maweha
kriya, mohuta ring sisya nguccaratanacara, mawaraha ring dasa sila mwang panca
siksa, guru talpaka lawan tri karya paramartha, mangajarana kalingacara mwang
karmma sila winaya ring sisya, mahutang apakrama ring agamanyu, swikane pageh
deyanya gumego sanghyang siwa brata, patehen, karmanya, aywa wimarga sake
kabhujanggannya, kumwa deya nira amarah-maraha ring sisya, mwang buddhya sang
guru ring sisya, aywa krodha, aywa lobha, aywa parusya, aywa irsya, aywa drohi
ri sisya, krodha, nga, abhimana mwang galak, masenghi ta tumon sisya, lobha,
nga, mahyun mamunpuna wastu drwyaning sisya, parusya, nga capala tangan,
nga,mamalu, mamrep, manampyal ring sisya, capala wuwus, nga, mangajaraken karnna
sula sapata pisuna ri sisya, irsya, denggya, matsarya, kimbhuru, bwat iryan
ring sisya, drohi, nga, mangupaya halaning sisya, maka nimitta ingsa karma,
mwaang raga dwesa, murkka, nga, crol, kuhaka mada mana katungka pinaka
srayanya, ngalaha lama ring sisyanya, ingsa karma, nga, makira-kira ma matyana,
mamatyani kuneng, mahyun manimbatamranganu duka raga, nga, makira-kira maka
nimitta raga wisaya, kahyun kahala lumakwa macidra ring tanaya dharaning sisya,
saha cihna kuneng makuren makridha cumbana mwang anakbining sisya, dwesa, nga,
manupaya halaning sisya, maka nimittang iliknya moghaten mamucca, haten
namidhana, aten dumosana, aten sahasika sakeng duleknya ring sisyanya, ika ta
kabeh sisya drohaka, nga, aywa sang wiku makam bekika duryyasa, nga, mwang deyan
ta muwah, aywa sang guru nistura tumon sisya dina kalaran manmu duhka, aywalwir
tan uninga tumon sisya salah silanya mwang swabhawanya, aywan durusaken sisya
tan wruh ring krama, aywa gigumohut ri sisya magawe papa karmangde patitanya,
aywanangguh patita ring sisya mon tan byakta cihnanyan patita aywagya
kumeniscaya parccaya ring sila mwang hartaning sisya, aywa tan parccaya yan
kateher byaktaning silanya. Aywa ninda pracodya ring sisyanta, aywa mucca sisya
tan sayanga krama dendha dosa, away mucca sisya sulaksana, maka nimitta krodha
mwangilikta, away nganumana sisya, pasita durlaksana maka mimitta sraddhanta
sih ta, sang ksepanya, mon kita mucca sisya, away tan sayangakrama dhendha
dosa, mon kita nganumana, away tan sayanga kraman anuta pajaring agama, kuneng
yan hana sisyanta hinapawada dening kapwanya sabha, aywagya kita mamituhu, basa
malebok gatining para codya, kuneng deyanta pariksan sudhi-sudhin, dele-delen
tuhuning dosanya tanyanen prihen sarjawanya, yapwan tan ulih kita kita mariksa
sisyanta, teher tamaren pabodyaning para, swikaranta sisya, ajnana denta, kon
magawaya sapata, pangadesana yan tan tuhu patita, kuneng pagawayana sapata,
ring siwa, grha ring agni ring jro kundha, ring lingga, ring parhyangan, ring
Siwa pada, ring pada sang guru, irika pagawayana sapata kasaksyana dening guru,
mwang dhangen sanak, kalanyan masapata, tlasnya masapata, nda tan kaparccaya
dening gurunya pwaya wih, wetning gongning para pawada, mur angdoha taya muwah,
swikaran madewasraya, manghyanga ring silagraha, ripungann tirtha, ring samudra
tira, ring guha, ring tapowana, nahan parana dening sisya, lawasnya lungha,
sewu pitung puluh dina, kuneng mon tan pamangguh wighna ring sapata kala, mwang
sahinganing dewa sarana kala, mwang tan tuhun ika patita, away pinucsa dening
guru yan pamanggih wighna pwa ri sahinganing sapata, mwang dewasraya kala,
puccan de sang gurunya, aywa inanumana, kuneng hangghyaning sadhaka hinapa wada
dening kapwa sadhaka, nirupadrawa sehinganing lawasnyan padewa saksi, tan tuhu
ika patita, ikang sadhaka mangapawada ring gatinya walesanya juga, puccan
dening gurunya, mwang dhngen sanaknya, apayapan walatkara ridiksita padhanya
sadhaka ikang mangapawada purwwa puccan away hinanumana dening gurunya, kumwa
sasananya ling sanghyang agama.
Yapwan
walaka wrti pwa mangapawada ri dhang acaryya, manangguh patita, nda tan hana
wyaktinyan patita, swikaran ta dening gurunya ika sadhaka katkan parapawada,
kon madewa saksya purwwa wat, kuneng yapwan katon byaktanya, aywa pinucca de
sang guru, ikang walaka mangapawada purwwaka pidhanan de sang prabhu, pokkana
denira, sirsanya, pasahaken lawan kamandhanya, aywa ta wineh tiba ring rat,
angganya, rahnya, sirahnya, bwangen, mareng lod tibaken telenging payonidhi,
kumwa dhendhaning walaka ngapawada ring sadhaka, mangamuk sangskaraning
sadhaka, nga, Hana wwang mangapawada ring sadhaka winalingnya tan wet nget
brahma kula mwang bhasmangkara, tuwi sudhinta jatining sadhaka dening gurunya,
paranuswa desani yayah renanya, mon sadhaka yayah renanya mwang kakinyandhunya
kuneng, ikang mangapawada, walesen purwwa wat dhandhanya agalah tuna, nga, yan
srti mangapawada ring sadhaka, manangguh patita, manangguh tan brahma kula
bhasmangkara, kramanya desang guru, kon madewa saksya tang sisya purwat, kuneng
yan tan polih pangapawadaning srti, ikang srti pidhanan de sang narendra,
tewere lidahnya, mwang nasikaning bhaganya, wehen malyangan, tundukana pasa
wesi sedheng abang, dening apuy, tuntun weh katona dening wwang akweh puger
tpining awan, aywa limputan makahingan patinya, kumwa pidhananya padha mwang
angarwwana ring sadhaka, nahan tmahaning mangapawada ring sadhaka, tan wurung
manemu pamaksaning panyodyanya, sangksepanya, yawat sing sadhaka hinapawada,
tawat madewa saksi, yawat wwang mangapawada ri dhang acaryya, sing sawakanya,
mon sadhaka, mon tapo dhara. Mon walaka, mon laki-laki mon srti, mon sahasika
ngupawada yan tan sayata cihna yangawyakti, tawat winales dening apwadhanya,
tan wurung manemu duhka dening panindanya ring para , ya ta matangnyan aywa
sadigawe jati ni kang wwang, nyapan tan kawalesan yeka. Kuneng tata kramaning
sadhaka kabeh caritan, ndya ta Iwirning karmaning para sadhaka, aparan rupaning
silanya, nyapan tahan linganta, o nihan pih deya sang sadhaka, siwapaksa kabeh,
aywa pamada ring kabhujangganya, yatna amriha ri karaksaning kasadhakanya,
tuhun karaksaning sarwa sarira waya wanta raksan rumuhun, tumuta karaksaning
karma.O.
Iti
sanghyang Siwa Sasana, tlasinurating siku srama, isaka 1559. Tithinawami kresna
paksa, ring cetra masa. Pa, pa, Su, wara dungulan, irika diwasanya
sampurnnaning pustaka odyakna kasiddhyan sang anulis, mwang dirggha yusya nira
sang amaca, siddhi rastu, tathastu, astu, Om Om Sri pasupataye namah.
Ri
sampuning alawas “Ida Padanda Tambahu”, asrama ring Ahan, malih tinurun
sanghyang Siwa Sasana, reh sampun awuk, puput anurun ring dina, wu, u, wr, wara
Dungulan, tithi krsna paksa ring sasti, phalguna masa, isaka 1867.
TERJEMAHAN
BAHASA INDONESIA
Hendaknyalah
Siwa Sasana ini diperhatikan oleh para sadhaka semua, semua dang acarya mazab
Saiwa yang terdiri dari Saiwa siddhanta, Wesnawa, Pasupata, Lepaka, Canaka,
Ratnahara dan Sambhu.
Demikian
rincian sang sadhaka mazab Saiwa, terutama dang acarya pandita yang agung, sri
gurupata, dang upadhayaya, pitamaka, parapitamaha, bhagawanta. Demikian adanya
semua.
Mereka
semua hendaknya dengan seksama mengusahakan mempertahankan hukum-hukum Siwa
Sasana dengan tujuan menegakan kependetaannya, tertib hidupnya, kelangsungan
usaha-usahanya, perilakunya yang baik, dan dharmanya yang mulia, lebih-lebih
pula tetap berlangsungnya tapa bratanya agar jangan menyimpang dan menyasar
dari hukum kependetaan. Itulah sebabnya hukum Siwasasana diajarkan oleh sang
pendeta guru agung pada jaman dahulu. Adapun sang sadhaka, dang acarya yang
patut dijadikan guru, dan yang tidak baik dijadikan guru, itulah yang akan
dijelaskan terlebih dahulu yaitu :
Sajjanah
– orang sejati
Wredaha
wehasa – ?
Sastrajnah
– pandai tentang sastra
Wedaparagah
– ahli weda
Dharmajnah
– pandai tentang dharma
Sila
sampanah – berbudi baik
Jitendriyah
– menguasai hawa nafsu
Drda
bratah – taat melaksanakan brata
Inilah
sang sadhaka yang patut dijadikan guru pengajar oleh masyarakat, yaitu pandita
guru yang senior, senior dalam umur, acarya yang menguasai ilmu bahasa,
menguasai bermacam-macam pengetahuan, ilmu logika, tata bahasa dan
lain-lainnya.
Acarya
yang ahli Weda, yang menguasai bagian-bagian Sanghyang catur Weda, dapat
menghapalkan Sanghyang Sruti dan Smreti. Acarya yang teguh menerapkan dharma,
mampu melaksanakan yasa, dana, dan kirti. Acarya yang suci hatinya,
berketetapan hati untuk menuruti tuntunan hidup yang saleh, lagi pula suci,
bertingkah laku yang baik. Acarya yang dapat menaklukan hawa nafsunya,
dapat melepaskan diri dari ikatan kenikmatan duniawi. Acarya yang tabah, teguh,
tetap hati dalam tapa brata. Orang mulia seperti itulah yang patut dijadikan
dang upadhyaya.
Yang
disebut acarya krta diksita (pandita guru yang sudah didiksa) ialah gurunya
guru, tempat mendapatkan sangaskara (penyucian) dan bhasma (abu suci), sadhaka
yang berwenang memberikan diksa sangaskara kepada sesama manusia ialah
keturunan sadhaka terus menerus, yang memang disiapkan untuk menjadi wiku,
mematuhi dharma sadhaka mazab Saiwa.
Sadhaka
yang demikian itu, adalah wiku yang maha suci dapat disebut dang upadhyaaya
(guru besar). Adapun diteliti keturunannya oleh sang penganut mazab Saiwa
ketika ingin mendapatkan sangaskara. Hendaknya acarya yang aku tunjukan
(kepadamu) juga dipilih. Perhatikan dengan sungguh-sungguh bila memilih salah
seorang untuk menjadi guru.
Kesimpulannya,
hendaknya sisya ikut berperan dalam usaha mencari guru. Janganlah
anakku………………………..
Apakah
pahalanya menyembah sang sadhaka, wiku yang maha suci.
Mungkin
demikianlah pertanyaanmu.
Inilah
keutamaan kesucian berguru kepada guru yang berbudi luhur.
Laksmi
duhkha sahasrani
Samsara
papa nasanam
Paratre
naraka nasti
Siva
lokam avapnuyat.
Inilah
kemuliaannya dia yang telah didiksa oleh dang acarya. Yaitu wiku yang maha
suci, pandita yang sudah senior, ialah hilangnya noda kecemaran orang itu. Atau
ia tidak akan tersentuh oleh segala marabahaya, duka nestapa, bebas dari
sengsara malapetaka. Berapapun banyaknya papa orang, berapapun besarnya,
meskipun seribu banyaknya, sebesar bumi dan gunung Semeru besarnya dan
beratnya, tentu akan lenyap menjadi hilang sama sekali.
Bila
didiksa oleh pendeta guru maha pandita. Besar benar kesucian sang pendeta guru
maha agung, mampu menghilangkan papa muridnya. Sebab itu maka hendaknya dipilih
pendeta guru yang dapat dijadikan tempat berguru oleh sisyanya. Janganlah
berguru kepada guru yang berbudi rendah.
Boleh
jadi orang akan terlanjur dipengaruhi oleh sifat-sifat aib sang guru bila
mendatangi seorang guru, memohon agar didiksa oleh seorang sadhaka yang buruk
tingkah lakunya, sadhaka yang bodoh, yang tidak banyak mengetahui sastra, yang
kurang berpengetahuan, yang kurang pertimbangan, yang tidak bijaksana.
Lebih-lebih
lagi seorang sadhaka yang tahu sedikit-sedikit saja pengertian yang terkandung
dalam pengetahuan, sehingga ia bodoh, sering salah, ditambah lagi bebal, acuh
tak acuh, linglung, melongo, kaku, bingung. Bila demikian perilakunya maka itu
adalah sadhaka bodoh namanya.
Acarya
duryasa ialah acarya yang tidak melaksanakan dharma, curang, berbudi hina,
congkak, mabuk yang menyebabkan ia bersifat lirih, angkara murka serta jahat,
iri hati, tampak cemburu, mrsawada yaitu segala kata-katanya tidak apat
dipercaya. Serta pula dengan berbudi buruk, tidak memperhatikan tuntunan
berbuat sesuatu, memalingkan muka dari yang baik benci pada pekerjaanyang
berbentuk yasa, menyimpang dari ajaran agama, menghina Tuhan dan Brahmana,
bersikap bermusuhan terhadap teman, menentang guru, menghina ibu dan bapaknya.
Bila
ada sadhaka yang demikian perilakunya, itulah sadhaka duryasa, Tawan. Tidak
benar untuk dijadikan guru oleh seorang pengikut Saiwapaksa. Apakah lagi
dosanya wiku yang dungu, duryasa yang tidak benar dijadikan guru oleh
orang banyak, melaksanakan diksa pada setiap orang yang ingin menjadi wiku ?
Mungkin demikian pertanyaanmu.
Inilah
buruknya. Dasarnya orang dungu, tidak tahu petunjuk-petunjuk tuntunan hidup dan
kasih sayang kepada orang lain dan tidak sanggup melaksanakan dharma karena
bingungnya sehingga menjadi terantuk kesana kemari ………
(mwang
anung gawe ayu?) selalu mendapat dosa sehingga mendapat hukuman dewa.
Bila
hukuman dewa telah mengusut, akan menanggung aib, menjadi orang tak berguna dan
akhirnya membisu tanpa kata-kata. Demikian bahaya kebodohan itu.
Adapun
bahayanya duryasa, tetap terlena dalam perilaku yang melawan dharma,
tertutup hatinya (?), mengembangkan aibnya, dan besar papanya, membuka
lebar-lebar pintu narakaloka dengan tergesa-gesa, berlari-lari ingin mengecap
pancagati sangsara, mustahil akan berubah menjadi tingkah laku yang baik.
Itulah
sebabnya acarya bila dungu, duryasa perilakunya, tidak patut diusahakan oleh
seorang penganut Saiwapaksa untuk menjadi guru.
Kesimpulannya
orang yang sadar, janganlah berguru pada seorang sadhaka yang hina dan duryasa,
boleh jadi akan terseret ikut jatuh ke Yamaloka. Hendaknya hanya sadhaka yang
aku sampaikan dahulu saja usahakan dengan sungguh-sungguh dicari untuk menjadi
guru. Wiku yang maha suci, pandita bersih saja hendaknya kamu sembah dan
mendiksa kamu.
Telah
kusampaikan sang sadhaka yang wajar dijadikan guru. Mari kita paparkan apa yang
ingin diwujudkan dalam perilaku sang sadhaka yang sudah menjadi dang upadhyaya.
Bila
ada dang acarya yang pantas dijadikan tempat berguru, janganlah hendaknya ia
tergesa-gesa melaksanakan diksa bila ia belum sempurna dalam pekerjaan dan
belum matang tentang hakekat ajaran kependetaan, atau belum yakin benar akan
isi ajaran Siwagama. Janganlah ia tergesa-gesa berbuat, sebab dang upadhyaya
tidak boleh hanya menjadikan tanda dan bermaksud membawa kesana kemari ajaran
Siwaan itu? Adapun usahanya ialah amat-amatilah pekerti diri sendiri terlebih dahulu
agar tidak tampak ngawur. Bagaimana caranya mengamati perilaku itu? Boleh jadi
demikian pertanyaanmu.
Perhatikan
akan adanya “guna” (sifat-sifat baik) dan dosa pada dirimu, usahakan dengan
sungguh-sungguh perkembangan semua sifat-sifat baik dan biarkan supaya menjadi
suci.Tinggalkanlah segala macam dosa, tegakkan kependetaan itu, ingat-ingat
awal, tengah dan akhir dari padanya. Tugas sang sadhaka selesaikanlah. Buatlah
mudah isinya dan penggunaanya. Buatlah lebih baik kelangsungan akan tugas-tugas
dan budi pekertinya, terlebih-lebih tentang keluhuran budi, kecerdasan akal dan
kesudarmannya.
Adapun
sarana untuk mempertahankan itu ialah apa yang disebut trikaya paramartha,
pegangan sang sadhaka. Rinciannya ialah :
Kayika
vacikasceva,
Manasikas
tratiyaka,
Subhakarmaniyovyantu,
Trikayam
iti kavyate.
Tirkaya
ialah kaya, wak dan manah. Kaya adalah badan wak adalah kata-kata, manah ialah
pikiran. Ketiga-tiganya itu hendaknya ditempatkan sesuai dengan usaha-usaha
yang berdasarkan dharma oleh sang pandita. Semuanya supaya berdasarkan
subhakarma (perbuatan yan baik). Sebenarnya dharma kaya disebut kayika,
dharmanya wak disebut wacika dan dharmanya manah disebut manacika. Semuanya itu
supaya diusahakan sampai berhasil berbuat yang baik berdasrkan atas pelaksanaan
ajaran dharma. Itulah kayika, wacika, manacika.
Bila
ketiga-tiganya sudah kokoh, maka disebut tri kayaparamartha. Demikian kata sang
pandita. Apakah lagi yang patut sang sadhaka renungkan tentang trikaya itu?
Apakah syarat untuk menuruti dharmanya? Mungkin demikianlah pertanyaan sang
sadhaka.
Om
inilah pegangannya. Hendaknya ia mengetahui perilaku sang sadhaka bila sudah
menjadi dan upadhyaya. Ia harus mantap bekerja, ia harus terdorong
memperhatikan segala jenis kerja, Ia selalu meningkatkan membuat yadnya, puja
dan japa. Ia selalu memuja Bhatara, selalu mendalami sastra agama dan mengajar,
membuat yasa dan kirti, sopan menerima tamu sadhaka, selalu memberikan sedekah
yang diperlukan untuk beryoga dan bersemadi memusatkan pikiran, selalu
melaksanakan Siwasmarana (pemusatan pikiran pada Bhatara Siwa). Demikianlah
perilaku sang sadhaka yang telah menjadi dang upadhyaya.
Inilah
sifat kata-kata yang patut disampaikan olehnya. Yaitu membicarakan tentang
pemujaan para dewa dan pujian kepada Brahmana, lebih-lebih lagi pujian kepada
pandita senior yang maha bijaksana, menghafalkan perihal ucap-ucap sastra
agama, memberikan pelajaran, memperbincangkan segala macam ilmu pengetahuan dan
mengkaji pengetahuan filsafat dan ajaran agama, selalu (?) mempelajari dan merapalkan
mantra-mantra Weda. Dan ia berkata jujur, setia pada janji dan ia jangan
mengeluarkan kata-kata yang menyakitkan telinga orang, jangan berkata-kata
kasar, dan memfitnah, dan jangan berbohong kepada orang. Dan janganlah menghina
orang, jangan mencerca kerja dan sifat brata sesama sadhaka. Hanya kata-kata
yang benarlah dan kata-kata yang manis, lemah lembut, menarik hati dan
bersahaja yang harus ia ucapkan. Demikianlah kata-kata yang sebarusnya
disampaikan oleh dang upadhyaya.
Inilah
sifat-sifat sang sadhaka yang telah menjadi dang upadhyaya yang harus
ditegakkannya. Yaitu pikiran yang bersih, setya, budiman, tenang, tangguh, dan
pengampun yang harus dipegangnya teguh dan kuat, beralaskan keteguhan hati,
selalu lapang hati, mendasarkan mentri, karuna, mudita dan upeksa dan sayang
kepada orang.
Janganlah
ia curang, licik, sombong, mabuk, congkak, loba, binggung. Dan janganlah ia
cepat naik darah, galak terhadap teman sadhakanya, janganlah ia keras kepala,
iri, busuk hati, cemburu kepada temannya sesama sadhaka. Janganlah durhaka,
menghina dan tekebur terhadap temannya sesama sadhaka dan sesama dang
upadhyaya. Hanya keikhlasan yang mendalam, budi baik, hormat, jujur saja
yang menjadi budi sang sadhaka merasa pada seorang dan berlanjut pada yang
lain-lain kepada temannya sesama sadhaka.
Demikianlah
budi dang upadhyaya. Hanya yang demikian itu sajalah hendaknya dipegang teguh
oleh sang sadhaka sebagai sarana diksa ? Barangkali demikian pertanyaanmu.
Begini ! Jangan juga terburu-buru berbuat, tunggu pula sebentar walaupun
perilaku dan disiplin sang sadhaka sudah meyakinkan dan kuat, lebih-lebih pula
sudah menyelesaikan tugas-tugasnya, namun walaupun demikian jangan juga
terburu-buru berbuat.
Hendaknya
usianya ditunggu, teliti muda umurnya sang sadhaka dan kematangan umurnya.
Singkatnya, janganlah sang sadhaka buru-buru didiksa. Perkirakan muda umurnya
dan muda umur isterinya. Berbahaya akan mendapatkan bahaya bila melaksanakan
pemberian diksa, bila ia belum mengatasi hal-hal yang demikian itu.
Adapun
tujuan menunggu itu ialah sempurnanya perkembangan jasmaninya untuk mulai
bertindak. Adapun batas umurnya, bila ia sadhaka keturunan dari yang sudah
didiksa. Bila ia tidak kekerasan dari yang sudah didiksa, maka batas umurnya
ialah enam puluh tahun baru ia dapat melaksanakan diksa. Kesimpulannya
janganlah sang sadhaka, menjalankan diksa, bila masih muda dan isterinya juga
masih muda. Janganlah melaksanakan diksa bila isterinya belum berhenti datang
bulan. Bila kedua-duanya sudah cukup tua umurnya, maka ia dapat melaksanakan
diksa.
Demikianlah
wala (=jaminan?)nya untuk melaksanakan diksa. Apabila telah tiba usia sang
sadhaka dan cukup tua usianya maka pada waktu itulah ia melakukan diksa dan
jangan ragu-ragu.
Hadapilah
yang berpudgala dan alat-alat diksa itu, mengenakan pakaian upacara diksa,
membuat Dewagrha, kundha, sthandila, menghadapi alat-alat Siwapakarana, seperti
bhasma, ganitri, guduha, kundala, wulang hulu, brahma sutra, ambulungan,
pawawahan, camara, argha, tripada, sangka, ghanta, dan jayaghanti.
Setelah
lengkap semuanya itu, hadapkan sisia itu sebelum upacara. Kemudian tunggulah
sebentar. Orang yang datang hendak mendiksa supaya dipilih terlebih dahulu.
Jangan asal sisia, jangan tergesa-gesa menjadikannya wiku. Adapun sang
sadhakadalam meneliti macam-macam sisia yang boleh didiksa adalah sebagai
berikut, bersifat sosial, orang bijaksana, setia pada ucapannya, yang memiliki
kesusilaan, teguh pendirian, setia bhakti terhadap suami, teguh pada dharma
tanpa noda. Demikian macam orang yang dipilih menjadi sisia. Keturunan orang
suci, sangat suci keturunannya, orang yang setia terhadap ucapannya, tidak
berbohong, pandai dalam ilmu, orang yang benar-benar berjiwa besar, orang
mulia, suci, berjiwa besar, orang yang susila, tegas dalam hal siasat, orang
yang kuat menahan suka dan duka, orang yang setia terhadap atasan, apalagi
terhadap orang tua, orang yang gemar melaksanakan ajaran dharma, orang yang
teguh melaksanakan tapa, demikianlah macam orang yang dijadikan sisia yang
patut didiksa.
Adapun
macam orang yang tidak boleh didiksa adalah sebagai berikut. Meskipun brahmana
keturunan bhasmangkara, orang itu jangan didiksa. Ingat tak boleh didiksa oleh
nabe, seperti dibawah ini, yaitu : orang yang kapatita, orang yang jatuh
sebagai walaka, orang cacat tubuh, orang yang sangat menderita.
Cuntaka
janma berarti orang hina, seperti orang yang dijadikan kurban, orang yang
dijadikan sesaji, orang yang diserahkan pada waktu melakukan upacara sawa
widhana, asti widana, tukang pemikul mayat, pembawa pencuci muka mayat, penadah
darah, penadah barang naziz, orang belian, dibeli hidupnya pada waktu dihukum,
orang yang dihukum penjarakan, dirantai, digantung, dipasarkan, orang yang
gagal dibela, batal ditusuk, telah dibawa kelapangan kuburan, catuspata, orang
yang ditenggelamkan bersama pasir, dihukum pancung, ditenggelamkan ke
dalam air, dibakar, orang yang belum mati, seperti : tenggelam jatuh ke sumur,
jatuh kekakus, orang yang disiram kepalanya dengan mutra dan kotoran manusia,
orang yang disiram air jemuran perempuan, orang yang dibungkus cawat oleh orang
hina, orang tembha diising disiram air kencing, juga yang dimelangan kotoran
kencing, orang yang ditapak, ditempeleng kepala dan mukanya dengan cemeti,
diikat dan dijambak rambutnya. Semuanya itu cuntaka janma namanya.
Orang
yang menyembah terhadap orang yang hina, memakan makanannya, digunting
rambutnya, (dan) juga yang diguyur (rambutnya) orang yang menyembah kepada oang
cuntaka, menyembah kepada tapadhara, orang yang berlindung kepada orang yang
nista, orang yang memikul bangku tempat duduk yang sedang ada yang menduduki,
tukang pikul palana, padaraksa, jemuran, tikar, tikar permadani. Semua itu
patita namanya dan segala orang sadigawe.
Sadigawe
berarti turut dengan adhah kriya. Adhah kriya berarti segala yang sudra,
candala dan mleca. Sudra berarti orang banija krama dan wulu-wulu. Banija krama
berarti berdagang, alampuran, atasana, apalya, buncangaji.
Segala
yang menjual belikan dagangannya, bajija namanya. Andhyun, angendhi, pan nya,
banija namanya.
Andhyun,
angendhi, pande segala macam pande, undagi, amaranggi, jalagraha, mengukir,
melukis, mengapus, menjahit, membuat wayang, menmon, ijo-ijo, ang godha,
amidhu, apacangah, araktan, semua itu wulu-wulu namanya.
Candhala
berarti memahat, menjagal, melempar, memutar, mencungkil, mendulit, memukul,
membudak, semua itu candhala namanya.
Mleca
berarti paandai emas, dukun suratman, warung kedhi, juru rurih, semua itu mleca
namanya. Demikian pula kalau ada keturunan brahmana ikut dengan pekerjaan orang
sudra, candhala dan sebagainya, orang seperti itu, manusia sandigawe namanya,
sebab salah hurara namanya.
Manusia
kuci angga berarti orang cacat tubuhnya, seperti orang wwal, oarng bungkuk,
kayang, kerdil, drmidari, lampang, bule, belang, lampir, wiwang, semua itu kuci
angga namanya.Maha duhka berarti orang yang menderita tubuhnya oleh karena
sengsara, seperti orang kusta, gila, ayan, menju, lajwa, wlu, dhusul, bwalen,
busung, tahi panden, kesakitan, apalagi yang buta, tuli, bisu, cungik, umbung,
tlihen, timpang, kejang, pingker, keteng. Demikianlah namanya cacat menderita.
Itulah manusia maha duhka keadaannya. Segala orang seperti itu, manusia
durlaksana namanya.Tidak patut dijadikan sisia dan dipodgala.
Kesimpulannya,
jangan didiksa oarang-orang itu oleh dhang guru sebab jangankan mendapat pahala,
bahkan mendapat dosa dan sengsaralah kita kalau disembah olehnya. Itulah
sebabnya jangan sang sadhaka memberi diksa orang durlaksana.
Sebagai
tambahan, janganlah sang sadhaka mendiksa orang yang telah didiksa oleh dhang
guru yang lain, didiksa oleh sadhaka yang belum krrta diksita. Jangan mendiksa
orang yang telah melakukan upacara suci, memohon restu kepada tapodhara. Tidak
benar tingkah seperti itu, menumpuki upacara namanya. Lagipula janganlah dhang
guru mendiksa orang keturunan biasa, bukan brahma wangsa dan bukan
bhasmangkara.
Brahma
wangsa berarti keturunan brahmana, putra putra pandita sejati, itulah brahma
wangsa namanya. Bhasmangkara berarti memang keturunan sadhaka, berasal dari
pandita Siwa Budha, apakah itu anak, cucu dan juga keponakan, itulah yang
disebut bhasmangkara. Orang yang lain dari itu, orang biasa namanya, tidak
boleh diupacarakan seperti yang berlaku bagi sadhaka. Namun jika keras
keinginannya berguru, didiksa juga oleh sang guru namun jangan dipudgala.
Upacara sederhana saja. Hanya mendapat restu saja. Kapunta caraka gelarnya.
Tidak ikut disebut sadhaka, tidak memakai cikadhara dan tidak mengenakan
upacara pandita Siwa. Apakah bahayanya mendiksa orang kebanyakan ?
Betapa
dosanya kalau menjadikannya sadhaka, agar engkau ketahui bahayanya. Kalau ada
dhang upadhyaya melakukan diksa kepada orang kebanyakan, dunia menuju maha
qiamat dan negara menjadi hura-hura. Sebenarnya ia disidangkan oleh para dhang
Acarya seluruhnya dan bersama dengan dhang Acarya Pandita senior. Mintalah
kepada sidang pertemuan, berkumpul dalam sidang umum, memecahkan tentang hukum
pandita Siwa dan mengenal tata laksana Pandita Siwa agar diperdengarkan kepada
sadhaka, semua. Adapun tujuannya adalah adanya ketidak tentraman melakukan
perbuatan seperti itu. Jatuhkan hukuman pada guru maupun sisianya, karena
merusak gurunya. Dikucilkan oleh para sadhaka semua, dicabut gelarnya karena
melanggar pensucian. Kembalikan namanya menjadi walaka. Cabut kewajibannya
beserta alat upacara siwanya. Setelah dihapuskan semuanya, kemudian inilah yang
dilakukan oleh raja. Supaya dibuang, disuruh pergi keluar wilayah jangan
diperkenankan bertempat tinggal dipulau jawa. Demikianlah cara menghukum
gurunya.
Adapun
muridnya, ikat dalam dengan duri kaktus, supaya dibuang oleh raja kelaut memakai
sampan. Setelah sampai ketengah laut pancung kepalanya, pisahkan dari tubuhnya.
Badan dan kepalanya, buang ketengah samudra. Nah demikian dosanya memberi nama
diksa dua kali. Tak dapat tiada akan mendapat papa sengsara. Kesimpulannya,
ikhlas hati sang sengsara. Kesimpulannya, ikhlas hati sang sadhaka yang berjiwa
bijaksana tetap tegak seperti gunung. Demikianlah hendaknya.
Setelah
selesai hal itu, marilah kita bicarakan sekarang tentang orang-orang yang
benar-benar suci dan bijaksana, setelah ia memikirkan masak-masak terhadap
orang yang patut dijadikan sisya.
Hendaknya
engkau jangan ragu-ragu melaksanakan diksa suci secepatnya. Hadapi pudgala itu.
Teruskan melakukan diksa. Banyak atau sedikit. Mungkin engkau mempunyai banyak
sisia, namun janganlah sampai engkau lupa pada kewajiban sebagai sadhaka yang
dijadikaan guru. Tingkah lakumu perlihatkan kepada dunia bagaimana dharma sang
sadhaka yang menjadi guru yang patut diikuti.
Agar
engkau ketahui, saya memperingatkan. Nah inilah kewajiban sang sadhaka guru.
Membicarakan kewajiban sisia dan pudgala. Memberikan pekerjaan, memperingatkan
kepada para sisia yang benar dan yang salah. Mengajarkan tentang dosa, tingkah
laku dan pancasiksa, melawan guru dan perbuatan sila kepada sisia. Mengingatkan
tentang tata cara dari agamanya. Diusahakan agar memegang teguh kepercayaan
kepada ketentuan-ketentuan agama Siwa agar sama perbuatannya. Janganlah
menyimpaang dari ketentuan itu. Demikianlah caranya mengajar kepada sisia dan
budhi sang guru kepada sisianya.
Jangan
marah, jangan loba, jangan mencaci maki, jangan iri hati, jangan khianat kepada
sisia. Lobha berarti ingin memiliki benda kepunyaan sisia. Parusya berarti
lancang tangan berarti memukul, menerkam, menempeleng kepada sisia. Lancang
mulut berarti mengajarkan yang menyakiti telinga, menyebar fitnah kepada sisia,
irihati, dengki, sakit hati terhadap orang lain, cemburu, menanamkan irihati
kepada sisia. Derohi berarti berusaha mencelakakan sisia yang menyebabkan suka
membunuh dan membenci. Murka berarti, dusta, jahat, mabuk, tinggi hati, pikiran
kotorlah yang menjadi sahabatnya. Selalu membayangkan kepada sisianya. Ingsa
karma berarti merencanakan untuk membunuh, termasuk pembunuhan, ingin menikmati
tanpa menghadapi kesulitan. Raga berarti merencanakan untuk menjadikan kepuasan
hawa nafsu, keinginan jahat dengan jalan curang, menghendaki anak gadis sisia
dengan alasan mengawini, melakukan senggama, bercumbu rayu dengan anak istri
sisia. Dwesa berarti berusaha mencelakakan sisia, karena dengkinya ingin
menghapus, menghukum melakukan dosa, berlaku sadis terhadap sisianya. Janganlah
sang wiku melakukan pekerti seperti itu. Hina namanya.
Yang
patut engkau lakukan, adalah, janganlah sang guru berhati kejam, melihat sisia
papa sengsara mengidap derita. Jangan bersikap seolah-olah tidak tahu terhadap
sisia yang salah tingkah laku dan pekertinya. Jangan dibiarkan sisia itu tidak
tahu terhadap kewajibannya. Jangan ragu-ragu memberi teguran kepada sisia.
Adalah perbuatan dosa membiarkan ia jatuh. Jangan menganggap seorang sisia
patita jika tidak jelas faktanya, Jangan cepat-cepat yakin percaya terhadap
tingkah laku dan warta sisia. Jangan tidak percaya kalau benar-benar terjadi
bukti dari tingkah lakunya. Jangan menghukum cambuk sisiamu. Jangan menghukum
sisia tanpa nengetahui tata cara denda dan dosa. Jangan mencegah sisia yang
bertingkah laku baik karena marah dan dengki. Jangan belas kasihan kepada siswa
tercela dan buruk laku yang disebabkan oleh kepercayaan dan kasih sayangmu.
Kesimpulannya, kalau engkau menghukum sisia jangan hendaknya tidak tahu tentang
denda dan dosa. Jangan sampai tidak tahu tata cara yang ditetapkan menurut
ajaran agama. Namun kalau ada sisiamu yang dimarahi oleh sesamanya ditempat
umum, jangan cepat-cepat engkau percaya, terpengaruh oleh sesamanya ditempat
umum, jangan cepat-cepat engkau percaya, terpengaruh oleh bunyi dan tingkah
laku para pencela. Yang patut engkau lakukan periksalah sebaik baiknya.
Perhatikan betul betul dosa yang sebenarnya.
Tanyakanlah,
usahakan mengenal kejujuran kalau tak dapat engkau memeriksa sisiamu,
perintahkan kepadanya agar membuat kutukan diri sendiri itu, dilakukan
diastanasiwa, ditempat agni, didalam kunda ditempat lingga, diparyangan, dikaki
Siwa, didepan sang guru dan keluarga pada waktu bertobat. Setelah bertobat tidak
juga percaya oleh gurunya, karena besarnya celaan yang ditimpakan oleh umum,
maka pergilah menjauhkan diri lagi, melakukan dewasraya, memuja dipuncak batu
yang tertinggi, ditempat tirta utama, ditepi samudra, didalam gua, dihutan dan
digunung. Itulah tempat yang didatangi oleh sisia.
Bila
seorang sadhaka dicemarkan oleh sesama sadhaka, namun tak terhalang sesama
sadhaka, namun tak terhalang selama melakukan dewa sakti, tidak patut ia
dihina. Sadhaka yang mencemarkan tadi hendaknya dibalas juga.
Dihukum
oleh keluarganya sebab sama dengan merusak diksa. Sadhaka yang mencemarkan tadi
harus dihukum oleh gurunya, tak dapat diampuni. Demikian peraturannya, yang
tercantum dalam Agama.
Bila
walaka yang melakukan penghinaan kepada dhang acarya, menuduh patita, sedangkan
tidak benar tuduhan itu, hendaknya gurunya mendesak agar sadhaka yang dituduh
itu melakukan dewa saksi menghadap ketimur. Bila tidak nyata kebenarannya,
janganlah dihukum oleh sang guru. Walaka yang menghina itu dihukum oleh raja,
dipancung kepalanya, dipisahkan dari tubuhnya. Darahnya maupun kepalanya
dibuang kelaut, dilemparkan ditengah samudra. Demikianlah hukuman walaka yang
menghina terhadap sadhaka , merusak diksa sadhaka namanya.
Ada
orang menghina sadhaka dengan menuduhnya bukan keturunan brahmana dan tidak
memakai bhasma dengan abu, namun benar didhiksa keturunan sadhaka itu oleh
gurunya, selidikilah tempat tinggal orang tuanya. Jika benar orang tuanya
adalah sadhaka dan (juga) nenek moyangnya, orang yang menghina itu harus
dibalas dengan melaksanakan dhiksa menghadap ke timur. Dendanya adalah tuna
namanya.
Jika
wanita menghina terhadap sadhaka, menuduh rendah derajatnya, menuduh bukan
keturunan brahmana dan tidak melakukan bhasmangkara, menurut peraturan, sang
guru menyuruh melakukan Dewa saksi menghadap ke timur. Jika tidak benar tuduhan
wanita itu, wanita tersebut dihukum raja. Dipotong lidahnya dan bagian ujung
hidungnya diberi logam, ditekan dengan tali besi yang sedang membara. Giring
agar dilihat orang banyak. Diikat dipinggir jalan. Jangan terbatas penyebab
kematiannya.
Om
Santih Santih Santih Om