W. Sukeman
Geguritan
PAMURWANING PURA SAMUAN TIGA
PUPUH SINOM
1. Ksamakna Hulun wimuda
Om Ksamam Swamam swamam
mahadewa sarwa prani hitangkarah, mamuca sarwa papebyah palaya swa sadasiwa
Inggih Ratu ida dane pamiarsa sareng sami sane kusumayang
tityang, Pinih ajeng tityang ngelungsur geng pangampura antuk ketambetan
tityang
Ngugah babad anggen gurit
Riantukan purun wiakti tityang ngatur uningang carita sane
munggah ring sajeroning babad anggeang tityang bantang ayah-ayahan marupa gaguritan
Mogi tan kaupadrawa
Dumadak tityang nenten kasisipang sangkaning indike punika,
taler dumogi tityang nenten keni tulah carik pamidi
Minab singsal salah indik
Menawita ring sajeroning tityang ngatur uningang carita puniki katah sane iwang,
utawi gaguritan tityang nenten manut
ring uger-uger, duaning sapunika tityang banget ngelungsur pangampura
Apan ndatan tuhu uning
Taler sangkaning sikian tityang tambete kalintang, mewastu durung
sida tityang tatas uning
Ring kejatennyane dangu
Ring indik asapunapi kesayewaktiannyane kawentenan pemargin caritane riin duk bali
kunane
Kemawon medasar pangkah
Kadi tan lingu ring
katunan awak, midep kadi manduka anentasing jaladi,
pangkah raris sikian tityang murunang sikian.
Dasar ayah manah bakti
Sakewanten, wantah medasar antuk manah mangda sida ngaturang
ayah pinaka nyihnayang manah subakti majeng ring Ida Sasuhunan sane malingga
linggih iriki ring Pura Samuan Tiga
Mapi niru
Pemargin ida sang pradnyan
Awanan kadi purun wiakti tityang, mapi mapi tityang nilad,
niru pemargin ida sang meraga pradnyan sane sampun pascat ring sajeroning
kekawian, geguritan mwang basa basita
2. Sapemadeg Naranatha
Caritayang tityang, ring sapenyenengan Ida sang Prabu
Lawan Ardhanareswari
Sane kesarengin olih paramiswarin idane
Ngaran prabu Udayana,
Ida Sang jumeneng agung rikala punika mapesengan Ida sang
Prabu Darma Udayana Warmadewa
Guna Priya Darma Patni
Sane kairing olih ardhanareswarin ida sane mawit saking jawi
wetan pecak kaputri olih sang Prabu
Makuta wangsa wardhana sane mapesengan Sri Guna Priya Dharma Patni
Maka catreng jagat bali
Ida sareng kalih sane pinaka pamucuking jagat bali sane
ngwasa wasitwa jagat bali rikala punika
Maring bali kala iku
Raris munggwing kawentenan jagat bali kunane ring
sapenyenengan ida sang kalih
Hana sekte sanga kwehnya
Wiakti katah wenten sekte sekte minakadi saking siwa, budha
sapunika taler sekte saking bali aga
Sami muja dewa dewi
Sekte sektene punika maka sami pada nyungsung, nyembah para dewa dewi sane pinaka ista dewatannyane
soang-soang nganggeang niyasa utawi simbul simbul
Pada kukuh
Maring ista dewatannya
Turin maka sami sektene punika pada kukuh ring Ista dewatan-nyane
nenten kayun pacang ngangkenin ista dewata sekte sane tiosan
PUPUH GINADA
3. Pasupata, Bhairawa,
Munggwing sektene sane asia akehnyane rikala punika inggih
punika : Sekte Pasupata, Sekte Bhairawa
Bodha, Brahma, Sora, Resi
Selanturnyane sekte Bodha, Sekte Brahma, Sekta Sora taler
sekte Resi
Siwa Sidanta Waisnawa,
Punika taler sekte Siwa Sidanta, lan Waisnawa
Ganapatya kaping ungkur
Kaping untatnyane wenten sane mewasta sekte Ganapatya
Nanging ne pinih kaloktah
Sakemawon sekte sane pinih kalumrah kala punika menawi
sangkaning pinih katah penganutnyane
Pinih inggil
Siwa Sidanta kaucap
Taler sane pinaka sekte sane pinih inggil boya tios wantah sekte Siwa
Sidanta
4. Ya matangian haro hara
Sangkaning pabinan lan kakukuhan soang soang punika sane maka
awinan jagat bali kala punika mawetu biyur aro ara
Desa-desane ring Bali
Setate wenten pajugjag, byuta, parebat ring desa desane sane
wenten ring bali
Apan sami sekte sanga
Napi mawinan kadi sapunika, duaning maka sami sektene sane
katahnyane asia punika
Pada pada ya manyengguh
Sampun pada uleng pada kukuh ring pangugunnyane turin raris nyengguhang
Dewannya pinih utama
Wantah dewata, dewa
dewi sane pinaka ista dewatannyane kemawon sane kebawos pinih mautama sane
patut kabaktinin tur kainggilang
Pinih sakti
Sane tiosan kandapan
Taler wantah ista dewatannyane soang-soang sane kabawos pinih
mawisesa kandugi raris mawosang ista dewata sekte sane tiosan punika kandapan
PUPUH PANGKUR
5. Prabu Dharma Udayana,
Ida sang Prabu Sri Dharma Udayana Warmadewa
muang ratu, Guna priya darma patni
Kesarengin olih pramisuarin idane, Sane mapesengan Sri Guna
Priya Darma Patni
Weruh ring indik puniku
Ida sampun tangeh, sampun pawikan ring kawentenan biyutane
kadi sapunika sane kaawinang olih sekte sektene
Apan ajrih jagat rusak
Duaning rumasa ajrih ring pikayunan idane jaga mangguh
kabiahparan jagat baline yaning setata merebat sareng semeton
Awinannya,
mikamkam pacang marembug
punika sane maka awinan ida sang kalih midabdabin pacang
ngawentenang peparuman
Ngrawuhang para pandita
Kekawitin saking nuur, ngerawuhang para wiku, pandita muang
para mpu
Saking Bali muang Jawi
Sane mawit saking bali, sapunika taler saking jawi wetan
6. Tucapa ring jawa wetan,
Kaceritayang sane mangkin ring jagat jawi wetan,
Hana ta Mpu Masemeton
limang diri
wenten ida Mpu sane dahat luwih, Ida masemeton sareng lelima
Panca Pandita kawuwus
Duaning sareng lima kawentenan Ida punika mawinan ida
kebawosang Panca Pandita
Kebawos Mpu Panca Tirta,
Wenten tale sane mawosang ida Panca tirta
Dahat pradnyan
Yen bawosang ring kawikanan, ida sampun pascat ring sarwa
sastrane maka sami
Ida katuur mangda rawuh
Ida gumanti sane kaolem, katuur mangdane ledang ugi ida
nedunin jagat bali
Mpu Semeru, Gana,
Kuturan,
Mawinan raris maka sami ida sareng lima nedunin jagat bali
kadi ida Mpu semeru meparahyangan ida ring Besakih, Ida Mpu Gana meparahyangan
ring Gelgel, Mpu Kuturan meparhyangan ring silayukti padangbai
Gnijaya, Bharadah malih
Punika taler ida mpu Gnijaya meparhyangan ring lempuyang
utawi bukit bisbis selanturnyane rawuh raris ida Mpu Bradah
PUPUH DURMA
7. Mpu
Kuturan,
Kadegang maka manggala
Mangkin raris kacaritayang kawentenan ida Mpu kuturan, sane
kaanggehang pinaka Senapati, tur kadegang pinaka manggala
Mawosin sektene sami
Ida Mpu Kuturan sane pinaka pamucuk rikalaning ngawentenang
peparuman mawosin para sektene maka sami
Pinaka pakira-kiran-
I jero mekabehan
Munggwing linggih Ida Mpu Kuturan kala punika kaadegang
pinaka manggalaning pakira kiran I jro
makabehan, pinaka manggala para panditane maka sami sane patut ngamedalang
bantang pikayunan
Ring Pura penataran Puri
Peparuman para sektene kesarengin olih para pandita jawi
wetan muang bali punika, kawentenang ring pura penataran purine
ngamedalang
Pakeraman mwang tri murti
Sangkaning kawikanan Ida Mpu Kuturan lan para panditane
tiosan, wit punika wenten baos pakraman sapunika taler Konsep Tri Murti
8. Ring Pakraman
Kewangun kahyangan tiga
Sane kebawos konsep Tri murti punika, mangdane ring soang-soang
desa pakraman ngewangun pura kahyangan tiga, punika pinaka syarat wentene desa
pakraman
Desa, Puseh, Dalem mkadi
Sane kebawos Kahyangan Tiga inggih punika, Pura Bale Agung,
Pura Puseh mwah Pura Dalem
Brahma, Wisnu lan Iswara
Kahyangan tiga nenten lempas ring sane kebawos Tri Murti,
ring Pura Bale Agung pinaka stanan Ida Bhatara Brahma, ring Pura Puseh stanan
Ida Bhatara Wisnu, lan ring Pura Dalem Pinaka stanan ida Bhatara Siwa
Tur ngawe sanggar kamulan
Tios ring punika taler para kramane mangda ngaryaninan
sanggah kamulan
Ring keluarga me rong tri
Sanggah kamulan punika ketangiang ring soang-soang kulawarga
turin mangda ma rong tatiga
Lan tuntunan
Ngemargiang darma agami
Rikala punika taler kawedarang indik tata susila meagama
indik tuntunan ngemargiang dharma Negara lan dharma agama
PUPUH GINANTI
9. Prasama wus pada ingkup
Risampune katah sampun kamedalang indik pasikian pikayune lan
tuntunan-tuntunan ngemargiang agama, mewastu maka sami sampun sida ngingkupin
Panguluning agama sami
Pamekas ring pamucuk pamucuk sektena miwah pengulun agamane
maka sami
Siwa, Budha, Bali Aga
Inggih punika saking Siwa, Budha taler saking sekte sekta
bali agane
Tinut ring konsep tri
murti
Maka sami sampun cumpu ring konsep sane kamedalang olih Mpu
kuturan inggih punika konsep tri murti
Pinaka srana panunggal
Punika keanggeang pinaka serana pasikian pikayun lan
patunggalan srada muang bakti
Mangda jagat sida trepti
Tatujone boya tios mangda sida jagat bali pamekas ipun wusan
byuta wusan aro ara, tur sida trepti tate tentrem kerta raharja.
10. Awanan genahe parum
Awanan keanggeang pinaka pangeling eling, pura penataran
purine sane keanggeang genah parum punika
inaranan kantos mangkin
ngawit punika kantos mangkin raris kewastanin kadi sane munggah
ring lontar Kutara Kanda Dewa Purana Bangsul.
Pura Samuan Tiga
Boya tios wantah Pura Samuan Tiga, riantukan kala punika
kamiletin olih saking tigang kelompok Siwa, Budha, Bali aga, taler sida
ngamedalang paiguman medasar konsep tri
murti sane ngamedalang kahyangan tiga Bale Agung Puseh Dalem.
Samangkana daging gurit
Inggih Ratu Ida Dane para pamiarsa sareng sami, kadi
asapunika sida aturang tityang carita puniki
Iti carita samapta
Wantah rawuh iriki cutetang tityang caritane riantukan
kebanda antuk galah
Mangke hulun minta pamit
Sane mangkin tityang ngelungsur mepamit, malih pisan kirang
langkung ayah-ayahan tityang utawi wenten sane iwang tityang nunas geng
pangampura ring ratu sasuhunan pamekas, taler ring ratu ida dane pamiarsa sami.
Olih : I Wayan Sukeman