TOSNING DADAP TOSNlNG PRESI
Wenten katuturan satua Jero Dukuh ring Kadampal, madue rabi
kekalih, sane kelihan madue oka akutus, sane alitan taler akutus madue. Dening
kabina-bina mangkin embase sane kelihan dados kawastanin I Tosning Dadap, sane
alitan I Tosning Presi. Kasuen-suen kelih punika makasami, kanggen ilen-ilen
sesolahan antuk ajin danene, Jero Dukuh Kadampal, Dening sapunika dados lintangan
ring Betara ring gunung madue ilen-ilen, dados Ida Betara wenang pakayunane,
tur weneng mangkin pangarsan Ida Betara Mahadewa ring gunung, ngarsaang okane
punika sane mawasta I
Tosning
Dadap Tosning Presi.
Pisereng pakayunane ngarsaang, nenten katuran sampun kaping kalihin
ngarsaang nenten taler katuran raris ring ping tigane Ida Betara ngandika,
wenten atur Jero Dukuh Kadampal, mabales nglungsur ilen-ilen druene ring Gunung
Agung, punika mangkin kumalageni. Daging ature, "Yen wantah Betara ngarsaang panak titiange puniki, maka nembelas
ilen-ilen Paduka Betara pamitang titiang kumalageni punika. Yen tan wantah
Paduka Betara ngicen titiang punika, titiang nenten ngaturang ilen-ilen
titiange".
Betara raris muus, "Yen
tuah keto. jalan anggon toh, ne ada raos pingit, yen tuah bakat ben I Dukuh
nebag, juang ento kumalagenine. Kalih asahin gunung palinggihan manirane. Yen
tusing bakat ban I Dukuh nebag, panak Dukuhe maka nembelas nira nyuang. Ento
Tosning Dadap Tosning Presi, kalih gunung Dukuhe punggelin nira malih
apangked".
Sumaur raris I Dukuh, "Inggih
yen asapunika, mangda sami ngamedalang, titiang wenten taler baos diatmika
asiki. Yen keni antuk Betara ngwastanin, aturang titiang pianak titiang punika
sami, titiang kaon, ambil pianak titiange! Yen ten keni antuk Betara ngwastanin,
Betara kaon, titiang ambil kumalageni druen Betara, malih titiang ngarsaang
linggih Betara".
Raris ngandika Betara, "Nah
yan tuah keto, da buin ngalih dina lenan, jalan jani ba!"
Raris derika Betara malih ngandika, "Nah yen maluan mesuang raose, nah yen I Dukuh, ira nyen".
"Inggih yan wantah asapunika,
titiang rihin", asapunika Jero Dukuh ngamedalang. "Inggih punapi sane mawasta, bengkot ping kalih, bunter
apisan". Dados kamenetan Ida Betara Mahadewa, sue Ida nenten medal
pangandika.
Gelising crita, reh meweh Ida Betara Mahadewa, dados ngrereh bantu
watek Gandarwa, pacang ngwastanin daging raos I Dukuh punika. Drika raris rauh
Ida Begawan Wrespati, ngaturang katerangan daging baos punika.
"Inggih titiang nguningang ring
linggih Betara, punika sane mawasta bengkot ping kalih, hunter apisan, sasih
punika. Ri tatkala tanggal bengkot apisan, ri tatkala pangelong bengkot malih
apisan, dados ping kalih sampun bengkote, bunter apisan ri tatkala
purnama".
Dening asapunika ledang pakayunan Ida Betara ring Gunung Agung
santukan wangde kakaonang antuk I Dukuh. Raris Betara mangkin ngwastanin, "Nah ne kene cimpedan I Dukuhe totonan,
isin raos I Dukuh totonan, bulan adane ento. Tanggal bengkot acepok, pangelong
bengkot acepok, dadi pindo bengkote, bunter acepok, di purnamane".
Sampun asapunika, raris ngluku I Dukuh Kadampal, santukan sampun kaon.
"Inggih yan wantah asapunika,
dening kaon sampun titiang, kengin mangkin Betara wantah ngamedalang. Yen tan
keni antuk titiang ngwastanin, kaon titiang, derika jagi titiang ngaturang
dewek ring singgih Betara, samalih panak titiang taler aturang titiang, gunung
punika mangda Betara munggelin, sakemaon wenten pasubayan titiang yen
kadurusang kaon, puniki pianak titiange sane mwasta I Tosning Dadap Tosning
Presi, mangda Betara mecik-mecikang, dening pateh antuk titiang nresnain".
Dados ngandika Ida Betara, "Nah
yening iba Dukuh kalah, dening ada sesaudan kai bakal nganggong prancangan
pianak I Dukuhe, lakar anggonira ilen-ilen ri tatkala pakodasa
pangodalan".
Gelising crita, raris ngamedalang Ida cecimpedan, "Nah apa madan i dakah mabuah i dikih,
i dikih mabuah i dakah?"
Dados nenten keni antuk Jero Dukuh. "Inggih yan asapunika Betara, nenten keni antuk titiang, raris Betara
sampun ngwastanin punika, yen kawasta antuk, inggih ambil sampun pianak
titiange".
Ngandika Ida Betara, "Nah
lamun keto, kalah I Dukuh, ira jani ngadanin. I Dakah totonan madan gede, i
dikih madan cerik. dadi i gede mabuah cerik, madan bingin, i dikih mabuah i
dakah ento i cerik mabuah i gede ento tabu adana".
Drika raris kaon sampun I Dukuh mawinan kapunggel raris Gunung
Kadampal punika, mawinan banget soran ring Gunung Agunge. Tur I Tosning Dadap
ring I Tosning Presi kambil antuk Ida Betara. Tosning Dadap, Tosning Presi
jantos mangkin dados ilen-ilen Ida Betara.
Sumber : Kembang Rampe
Kasusastraan Bali Purwa