MAHAPATIH KI PASUNG GRIGIS

KANGGEN GAGURITAN OLIH ; I WAYAN SUKEMAN

Geguritan ;
Sira Mahapatih Mangkubumi KI PASUNG GRIGIS

Ki Pasung Grigis adalah seorang yang sakti mandraguna dengan berbagai ilmu kanuragan yang dimiliki diantaranya ilmu kebal, maya-maya, ilmu perang dan ilmu lainnya. Kemudian beliau di angkat sebagai sorang Patih Mangkubumi di kerajaan Bedahulu pada masa pemerintahan Sri Tapolung atau lebih dikenal dengan nama Sri Astasura Ratna Bhumi Banten.
Ketika perlawanan menghadapi serangan kerajaan Majapahit yang di pimpin oleh mahapatih Gajah Mada, Ki Pasung Grigis bertempur dengan sengitnya, berkat kemampuan perangnya yang mumpuni pasukan Majapahit dapat di pukul mundur.
Hingga akhirnya Patih Gajah Mada menggunakan siasat untuk menjebak Ki Pasung Grigis dan menawannya untuk dibawa ke Majapahit beserta para bawahannya.
Dimana selanjutnya Ki Pasung Grigis beserta prajurit Bali dikirim ke Sumbawa untuk memerangi raja sumbawa yang bernama Dedela nata. Karena sama-sama sakti dan tangguh akhirnya keduanya gugur dalam pertempuran.
Demikian sinopsis yang berikut ini di sajikan dalam bentuk gaguritan.




PUPUH SINOM

1.     Om Om pangaksamaning wwang
Ri jeng paduka Hyang Mami
Ginlar sarining Ong Kara
Ring hredaya sunyālinggih
Mogha tan kahanan sisip
Apan wus prasangga hulun
Mujaraken sadnyanira
Sang wus rumaga déwati
Mogi wastu
Tan kakenéng upadrawa

2.     Ri sira sang Kawiswara
Kalih Sanghyang Saraswati
Wéhana galar tuntunan
Kalaning hulun mangurit
Mogi lugraha nywécanin
Ring tityang I muda punggung
Pinaka bantang carita
Mapatih Ki Pasung Grigis
Hanéng dangu
Alinggih maring Tengkulak

3.     Pamurwanikang carita
Hana Empu lwihing wagmi
Ing pucak bukit gamongan
Bukit Lempuyang kang nami
Ngkana sira mangasrami
Ngaran Mpu Indra Cakru
Sira ta adrewya suta
Mangaran Ki Pasung Grigis
Sakti teguh
Mawisésa tan pahingan

4.     Ki Pasung Grigis caritan
Tan hana madanéng jurit
Weruh aji maya-maya
Kebal ring sanjata malih
Awanan tan hana wani
Asing ripu sami nungkul
Matangian kapikarsa
Maka patih mangkubumi
Dé Sang Prabu
Ring Bédahulu negara

5.     Kalanian panyenengan
Sri Tapolung narepati
Sira muwah abhiséka
Astasura Ratna Bhumi-
Banten- sira wus pinuji
Ring kesaktén mwang kaweruh
Purusa lan wicaksana
Maagama dahat tiling
Wus kasumbung
Salwaning Bali pulina

6.    Walinin mangkin critayang
Mahapatih Pasung Grigis
Riwus sira winisudha
Pinaka rakryan māpatih
Ring Tengkulak sirālinggih
Donyāparek rajya datu
Lungguhira Gajah Waktra
Muwah pinaka pangabih
Ring Blahbatuh
Mangaran Ki Kebo Iwa

7.     Ki Pasung Grigis prawira
Kalanian jagat Bali
Katibénan pamencana
Kalurug dé Majapahit
Gajah Mada sénapati
Donya ngwasa jagat bangsul
Titah prabu wilwatikta
Ki Pasung Grigis tan gingsir
Wira ngamuk
Gajah Mada sor ring laga

PUPUH SEMARANDANA

8.     Gajah Mada dahat kingking
Uménget ri sumakuta
Ri Prabu Wilwatikta rko
Bilih ring Sumpah Palapa
Praya nyikyang Nusantara
Ya matangyan rasa lebur
Tanpa galih tanpa jiwa

9.     Apan rasa wus kalilih
Mangen-angen Rakryan Mada
Tanpa phala lampah angdon
Apa kunang ikang naya
Didiné sida mrajaya
Pasung Grigis sida nungkul
Bali sida ka kuasa

10.      Critanan rikala ratri
Sira Kryan Dwirata Mada
Mupulaken para arya
Tkaning sira Arya Damar
Nginkinaken ikang naya
Ngasorang jagat Bangsul
Kawawa dé Wilwatikta

11.      Apan satru wnang linyokin
Naya sandhi mangké ginlar
Rikala ayat mayudha
Para yoda wilwatikta
Nungkul atwang tanpa laga
Senjatané marep tuun
Gajah Mada wus manyerah

PUPUH DURMA

12.      Pasung Grigis muwang bala Bali dwipa
Prasama girang ri hati
Tan wruh kna naya wiwéka
Kasengguh yukti wus jaya
Matangnian wera mamurti
Bangga ri awak
Pramada ring ripu ririh

13.      Singgih gusti Pasung Grigis mawisésa
Kasor hulun manandingin
Hulun  nyukserah kalah
Mwang wirajurit prasama
Nungkul atwang ring gusti
Kesamakna
Prasangga hulun angdoni

14.      Jati-jati singgih gusti purusotama
Tan papada hanéng bhumi
Hulun wwang muda daridra
Hina sakti kurang bhawa
Doh tanding lawan gusti
Padé saihang
Gusti akasa tyang pretiwi

15.      Samangkana lingnira Dwirata Mada
Ngawé sira Ki Pasung Grigis
Sayan bangga ring wisésa
Wetu kayun jumbuh ampah
Sirna wiwékané jati
Tan kahidepan
Indrajalané memargi

16.      Maluwaran ikang gosti palocita
Kryan Mada lan Pasung Grigis
Ngka ta sira maka ruwa
Kéring déning para Arya
Muang watek wira jurit
Anut  prasama
Lwir sang leket maprakanti 

17.      Sigra-sigra lumakwa maring Tengkulak
Riwus teka hanéng puri
Sinanggra sira prasama
Sinuguhing sarwa bhoga
Mwah inum-inuman mkadi
Pada agirang
Bhoga surasa binukti

18.      Ngka ki patih Gajah Mada ngéka naya
Nawuhin parārya sami
Sasiliban tuwi ta ya
Lamakana tan kawruhana
Déning wang wadwaning bali
Ki Gajah Mada
Umojar ri Arya sami


PUPUH GINADA

19.      Uduh déwa para arya
Apan satru lwihing sakti
Purusa ring rananggana
Ya ta sinangsayéng hulun
Bilih pascat maya-maya
Kwéhing aji
Pradnyan aji paperangan

20.      Yan atanding silakrama
Mejalaran ngadu sakti
Byakta alah ring ranangga
Mwah hana konira datu
Hanéng Wilwatikta rajya
Pasung Grigis
Kari urip inaturan

21.      Ya matangyan manastapa
Twasing hulun kaya mangkin
Dahat méweh mejahana
Kalingké ngejuk nu idup
Mangké paran punang naya
Né marginin
Lamakana sida jaya

22.      Dadya ménget Gajah Mada
Kawisésan Pasung Grigis
Sirna yan kaworin tamah
Bilih nyapa kadi aku
Gawé lamakané mitya
Maring janji
Irika sida kasorang

23.      Wakyan Ki Patih mangkana
Ngawé girang sang miragi
Para Arya mamatutang
Prasama pada saingkup
Papaheman sampun pascat
Sakatmbénjing
Sampun jagi kelaksanang

24.      Carita sampun semengan
Sami watek wira jurit
Muang arya wilwatikta
Senjatané marep tuun
Kobér putih kaunggahang
Maka ciri
Gajah Mada sampun nyerah

25.      Pasung Grigis dahat lédang
Nénten pisan kakayunin
Dadia jurit wilwatikta
Teguh kukuh wus kasumbung
Sida nungkul tan larapan
Banéh yukti
Nanging ndatan kahidepan

26.      Saking bangga ring kasaktyan
Ya ta nuwuhaken lali
Menawa wus titahing Hyang
Mwah indrajala tan kawruh
Lwir kena sasirep rakwa
Tan kauning
Wus maparek ikang bhaya

27.      Hana kocap patihira
Uwus ngaturang piuning
Haywa ta tuna prayatna
Rikala ngarepin ripu
Syapa wruh pangindrajala
Né nibénin
Apan ripu mawisesa

28.      Nanging ké ndatan karengwan
Apan wus kalikub kali
Tutur yukti tan kagega
Pasung Grigis wus kaliput
Déning wisésaning Indriya
Mrasa sakti
Were déning kawisesan

29.      Para punggawa katitah
Nawuhin watek prajurit
Mwang parārya Wilwatikta
Didiné prasida rawuh
Maring rajya prasama
Pasung Grigis
Uwus sayaga nyatosang

30.      Para wadwa ring tengkulak
Pada égar wus miragi
Apan wus jaya ring rana
Prasama pada manungsung
Sinambi mapapéstayan
Agung alit
Sami pada girang manah

31.      Saprapta Ki Gajah Mada
Punggawa mwang Arya sami
Rikanang sabha mandala
Sang kasoran pada nguntul
Tan hana wani lumihata
Ngkana raris
Gajah Mada mojar banban

32.      Sarwi manyakupang tangan
Ngaturang sembah ngabakti
Nguningang anggané kandap
Sahasa raris umatur
Singgih Gusti panembahan
ulun tangkil
Lwir bé cundang yan umpamang

33.      Palungguh Gusti mwang wadwa
Pada mawisesa sakti
Tan sida hulun ngasorang
Pan tan hana madanéng bhuh
Angob hulun mangatonang
Gusti patih
Tuhu-tuhu prawiréng rat

34.      Ki Gajah Mada nyumbungang
Ujar plapan semita manis
Ngawé Pasung Grigis alpa
Budhi tamah wus ngalikub
Nguwasayang pikayunan
Wastu raris
Asing katunas kedagingan



PUPUH PANGKUR

35.      Uwus suwé malocita
Pasung Grigis mwang Gajah Mada māpatih
Dadya wus sida kaweruh
Kawisésan Pasung Grigis
Byakta ilang yan sira mitya tan tuhu
Lémpas maring sumakuta
Mitya samaya mekadi

36.      Ngkana sira Gajah Mada
Mojar gelis ampunana ngulun gusti
Hana pamintaning hulun
Ri jeng kryana mangkubumi
Apan hana wreta pangrenganing hulun
Gusti adrwya sona pradnyan
Ireng wruh sabdaning wang twi

37.      Padé gusti lédang arsa
Hulun minta dinauhan sona mangkin
Ujaren wéhana ipun
Tatedan pinaka bukti
Meled hulun ngeton lwihing sona iku
Mangkana pangindra jala
Glis kang sona dinawuhi

38.      Sigran teka ikang sona
Ules ireng nanggal kau nyagjag diglis
Wéh tatedan idep ipun
Nghing ri uwus sona prapti
Ndatan pawéh tatedan kadi kawuwus
Tan krasa ki patih mitya
Uwus lempas maring janji

39.      Tumon kadi samangkana
Sigran atangi Gajah Mada manuding
iih Pasung Grigis kamu
dadya tan tepet ring janji
Mitya samaya kita marikang asu
Tan tuhu kadi wuwusta
Sanghyang Triodasa saksi

40.      Jah ta smat ilang wisésanta
Mangké kadyangapa hyunta Pasung Grigis
Muah alaga lawan hulun
Atawa penggawanku pilih
Amet sanjatanta tangkepin sanghulun
Yan tuhu kita prawira
Gajah Mada manangtangi

PUPUH SEMARANDANA

41.      Manastapa Pasung Grigis
Rasa uwus tanpa jiwa
Angganya karasa lémpor
Wus ilang kawisésanya
Déning sapa Gajah Mada
Idepnya kalangkung sungsut
Apan tan sida ngalawan

42.      Wekasan dané ki patih
Nyerahang angga wus kandap
Sangkan naya sira kasor
Pangékanira Ki Mada
Sésining rajya ka jarah
Kakuasa jagat bangsul
Dé Wilwatikta Negara

43.   Kocap sira Pasung Grigis
Winawa ka Wilwatikta
Katkéng para wadwanira
Ngka ta sira nyaraka
Nghing ndatan kadi bogolan
Pan hana naya sang prabu
Pasung Grigis konen aprang


PUPUH DURMA

44.   Tan ucapan ri lawas ikang kalanya
Sira Patih Pasung Grigis
Hana maring Wilwatikta
Mangké hana idepira
Sang prabu ring majapahit
Mwang Gajah Mada
Nglurug Sumbawa negari

45.   Ring Sumbawa hana prabu mawisésa
Dédéla Nata ikang nami
Wus kakaloktah hanéng jagat
Lwih sakti purusa sira
Durung ri sor majapahit
Ayat linagan
Didiné sida kalilih

46.   Kadi naya Ki Pasung Grigis dinuta
Iniring dé wira Bali
Ndatan kawasiténg awan
Melayar maring samudra
Caritayang sampun prapti
Maring Sumbawa
Wus ngentap maring pasisi

47.   Gagelisan Ki Pasung Grigis lumakwa
Kéring watek wirajurit
Wit saking Bali Pulina
Jumujug maring karatuan
Caritan diglis kapanggih
Dédéla Nata
Prajurit Sumbawa ngiring
 
48.   Tan wasitan palocitan maka ruwa
Yudhané sampun karihin
Rames yukti yan caritang
Akwéh ngemasin antaka
Parajurit maka kalih
Bali Sumbawa
Nghing durung hana kalilih

49.   Dédéla Nata Pasung Grigis ayudha
Pada kebal pada sakti
Saling tebek silih sempal
Magulet saling pantigang
Ndatan ngawetuang kanin
Asowékang prang
Apan saktinya setanding

50.   Menawa sampun pangendanira Sanghyang
Apan sira ngraksa urip
Sowang-sowang kena tujah
Dadya pejah maka rua
Dédéla Nata Pasung Grigis
Jagat Sumbawa
Kakuasa dé Majapahit

51.   Samangkana punggelang punang carita
Māpatih Ki Pasung Grigis
Angemasaken antaka
Déning naya indrajala
Gajah Mada Mahapatih
Ya ta matangyan
Haywa pramada maurip

52.   Yadin sakti mawisesa kwéhing bala
Yan jagrané nénten kari
Bilih punyah ring kwisésan
Metu jumbuh rasa bonggan
Sapta timira mamurti
Ala phalanya
Tan wurungan nemu weci

53.   Nika sandang anggé sasuluhing awak
Kadi ulamé ngelangi
Sekantuné ipun jagra
Éling ring kakandan awak
Ipun nénten pacang mati
Nanghing yan lipya
Uripé bisa ngemasin

PUPUH GINANTI

54.   Ksamakna silaning hulun
Yan salah hulun mangurit
Apan hulun wwang wimuda
Tuna sastra tuna aji
Nghing medasar pangkah pongah
Nora ja sangkaning uning

55.   Majeng ring sang sampun weruh
Bilih pradnyan ring tatwāji
Wéhana hulun lugraha
Pangaweruh sané jati
Anggé bantang paplajahan
Nglanturang dharmaning urip

56.   Yan bawosang tanpa guru
Iwang tityang ngemanahin
Duaning Sanghyang Aji Sastra
Sanghyang Aji Saraswati
Mraga tulis yan sekala
Tulisé sampun ngajahin

57.   Amunika sida katur
Yadiastun wantah akidik
Mogi wénten pikenohnya
Ri sang oneng ngewacénin
Suksema aturang tityang
Dumogi santhi sareng sami

58.   Taler titiang ngalungsur
Pangampura nekéng hati
Basan gurité madukan
Ma aworan Jawi bali
Reh tityang wawu melajah

Durung uning sané pasti
Share:

SEKHA SANTHI DANG DING DONG

SEKHA SANTHI DANG DING DONG
Silahkan klik gambar
OM SWASTYASTU - SELAMAT DATANG DI ARYAWANGSABLOG - SEMOGA BERMANFAAT

daftar isi

Total Tayangan

Powered By Blogger

Categories 2