KAKAWIN NĪTI ÇĀSTRA ( 13 )


PASALIN  XIII


SARDULA WIKRIDITA- - - / o o - / o - o / o o - / - - o / - - o / o //  =  19

1.        Wwang tan wring çruti rūpa lingga mangucap çāstréng sabhā manala.
Himpĕr wwang manikĕp matangga magalak ngkānéng alas durgama.
Tambangnyéki bĕsarrikā gagangikang tunjung talinyāmikut.
Durān sambhawa téki yan kawĕnangāngdé hasyaning wwang mihat.

Jadmané sané tan uning ring sruti rupa lingga, mawosang warah-warah sastra agama ring paséban, tan péndah sĕkadi anak ngĕjuk gajah galak ring alasé sané madurgama, agĕng talinnyané wantah ambul katik tunjungé, amunika agĕng taliné sané pacang anggén nĕgul, doh para pacang manut pacang mrĕsidayang ( ngĕjuk ), wantah ngawé ican sang ngantĕnang.

Orang yang tidak mengenal adat lembaga, jika hadir dalam rapat yang membicarakan ajaran-ajaran, sama saja dengan sebuah tugu. Ia dapat disamakan dengan orang yang hendak menangkap gajah liar dalam hutan lebat, hanya dengan memakai tali sebesar gagang tunjung untuk mengikatnya; mustahil usahanya itu akan berhasil; malahan ia akan ditertawakan orang yang melihatnya.

2.        Wwantĕn durgama wiṣṭining bhuwana dinyan tan prayatnériya.
Ring go yan malungid sungunya magalak, ring wwang mawéng sanjata.
Mwang tang rājakulān mawāni gulungéng çardūlawikridita.
Tĕkwan lwah madalĕm asantĕr amulĕk, stri rakakān bhiana.

Ring jagaté wéntĕn baya sané agĕng, sampunang néntĕn prayatna, banténg sané tanduk ipun lanying tur galak, jadma sané makta sanjata, miwah punika kula gotran Ida Sang Prabu sané wanén, purun magulĕt ring macan galak, punika malih tukad sané toyan ipun dalĕm suluk tur maulĕkan, anak istri bĕcikang pisan nangarin punika réhning makéwĕhin.

3.        Sang bwat séwaka ring wwang uttama-jana mwang sang wiçéang jagat.
Kadyanggāni malintanging tasik iwĕh mombak magöng bhiaa.
Sāksāt wwang dumilat ri landĕpi tĕwĕk, sarpénaras kādbhuta.
Himpĕr wwang mamĕkul çariranikanang çardūlawikriita.

Orang yang mengabdi pada seseorang ternama atau mengabdi pada seorang raja sama dengan berlayar di laut yang bergelombang besar, penuh mara bahaya. Sama juga ia dengan orang yang menjilat mata keris, atau mencium ular berbisa, atau memeluk singa buas.

Jadmané sané tĕlĕb ngaturang ayah ring anak lĕwih utawi sang nguwasayang jagat, patĕh sĕkadi anak nglintangin sĕgara madurgama sané ombak ipun agĕng ngrĕsrĕsin, talĕr patĕh sĕkadi anak nyilapin kĕris sané mangan, ngaras lalipi sané maupas mandi, sumaih ring anak malĕkor padéwékan macan sané galak.

4.        Yan ring déça taman hanéki sirangdon sanja munggwériya.
Tan wwantĕn kula wandhu warga nguniwéh tang mitra tapwan hana.
Sang wijnéng aji tan hanériya tuhun tistis tan iṣṭālaya.
Tan yogyāmbahĕn ing sarāt, jagat ikāngdé sangçayéng wwang mara.

Yan pradésané néntĕn wéntĕn naĕnin rawuhin anak masĕsanjan malinggih irika, talĕr tan wéntĕn pasĕmĕtonan, napi malih sawitra talĕr tan wéntĕn irika, wantah samun punika gĕnah sané nista, pradé pradésané sané sapunika néntĕn patut rawuhin, gĕnahé sapunika wantah ngardi sĕngsayan sang rawuh mĕrika.

Jika suatu daerah tidak pernah dikunjungi atau didiami orang, dan disitu tiada terdapat sanak-saudara, apalagi sahabat atau orang-orang suci, maka daerah yang sepi dan tidak menarik hati orang untuk mengunjunginya itu tidak baik diinjak manusia. Tempat itu terlalu berbahaya bagi orang yang mengunjunginya.

5.        Ring wadhwādhika ring swawarga yan anūt karméng ulah sang tuhan.
Yogyān kawruhanéki kāsihana dé swāminya tan giṇḍala.
Mangkā mitra sĕdĕng manĕmwa lara yogyāninditān kawruhi.
Lawan stri suruding dhana nda huningan dé sang kakungnyawĕlas.

Wadwané pĕngajĕng rawuhing kulawargannyané, yan parilaksana miwah solah ipun satinut ring gustin ipun, ipun punika patut pisan karunguang miwah kĕsayangang antuk gustinnyané mangda sampunang matinggal, sapunika talĕr sawitrané sané nandang pakéwuh patut pisan upapira bĕcikang, miwah punika anaké istri rikala kĕkirangan jinah patut karĕngayang olih kurĕnan ipuné sané nyayangang.

Jika pegawai yang terkemuka dan termasuk sanak-keluarga sendiri tidak menyalahi kebiasaan dan kelakuan tuannya, patutlah ia dihargai dan disayangi, oleh tuannya; hendaknya jangan sampai pegawai itu dilepas. Begitu juga kita harus menghormati dan memperhatikan sahabat yang sedang menderita kesengsaraan. Begitu pula halnya dengan bini (yang tetap setia), di waktu si suami kehilangan kekayaan; suaminya itu harus menunjukkan perhatian dan rasa kasihan kepadanya.

6.        Nāhan hétuni sang widagdha puruāngambil ri kanyottama.
Yadyan sora ri rūpa yan gunawati çuddha ng kulanyobhayān.
Mwang stri sor gua, rūpa dibya manulus pantĕs wruhéng sasmita.
Tan hopén sira sang su-rūpa guawān mwang kanya janmottama.

Punika awinannya anaké lanang sané wicaksana pangus patut ngambil anak istri utama, yadiastun tuna rupa, yan sampun lĕwihing gagunan talĕr tur mawit saking kulawarga sané bĕcik patut ambil, sapunika talĕr anaké istri yadiastun tuna gagunan sakéwantĕn warnin ipun ayu alus, uning ring tatĕngĕr anak lanang patut ambil, tan sandang bawosang malih anaké istri sané lĕwihing warni pradnyan tur mawit saking kulawarga sane bĕcik.

Selayaknyalah lelaki yang bijak memilih wanita utama. Biarpun seorang wanita kurang elok rupanya, asal ia cakap dan berasal, patut dipilih juga. begitu juga halnya dengan wanita yang kurang kepandaiannya akan tetapi indah parasnya dan mengerti akan kehendak lelaki. Dengan sendirinya tidak menjadi soal : perempuan yang cantik, berpengetahuan lagi pula keturunan orang baik-baik.

7.        Mangkā tāmrĕta sangka ring wia ya towin yogya rakwālapĕn.
Mwang tang rukmi sakéng awidya tuwi tan milwālayanyagĕlĕh.
Ring çāstrādi sakéng açuddha-kula towin yogya rakwālapĕn.
Stri ratnān mĕtu ring wwang alpajananā yogyālapĕn çobhita.

Sapunika talĕr amrĕtané yadiastun mawit saking tĕngahing wisya patut talĕr ambil, miwah punika masé yadiastun mawit saking I tambĕt néntĕn sarĕng lĕtuh antuk gĕnahnyané, punika kawĕruhé sané lĕwih yadyastun mawit saking kulawarga sané néntĕn suci, talĕr patut ambil punika, anaké istri ayu yadiastun ĕmbas ipuné ring kulawarga kĕpara, sané kadi punika talĕr patut ambil réhning manggĕh bĕcik.

Layak kita mengambil madu dari dalam racun, atau emas dari orang bodoh, sebab barang itu tidak jelek karena tempatnya. Juga ajaran yang baik harus kita ambil, sekalipun dari orang yang rendah asalnya. Wanita indah jelita, biarpun asalnya dari orang biasa, patut juga diambil; wanita itu bukan tak suci.

8.        Ring stri yan pinakottamā dwiguna ring bhuktinya sangkéng pumān.
Lāwan buddhinikā caturgua mapĕs jatinya tan karkaça.
Sangkéng sāhasa agunānggĕhika tan krūra ng manah mardawa.
Yan ring sanggama kāṣṭabhāga sira sang swāminya kokténg aji.

Anaké istri kĕbawos utama sané ajĕngané atĕngan anak lanang, miwah ka alusan manahnyané nikĕl ping ĕmpat saking anaké lanang, pĕjantĕnan ipun tan wéntĕn kasor, sajĕroning parisolah sahasa wantah apanĕm anaké lanang, kawéntĕnan ipun néntĕn pawakan krura, manah ipun alus lĕmuh, yan sajĕroning sanggama katikĕl ping kutus punika anaké lanang, sapunika munggah ring kĕcap sastrané.

Wanita yang dianggap utama ialah yang makannya seperdua makan orang lelaki, kehalusan budinya empat kali budi priya*), lagaknya hanya seperenam priya, jadi tidak kasar, melainkan lemah-lembut; adapun tentang sanggama melebihi delapan kali priya. Begitulah bunyi ajaran.

9.        Ring wwang wastu ing iwĕh hinuttama hané dĕhanya nityénĕnĕb.
Sangkéng lobhanikangalap guna muwah ring harsa tan kagraha.
Yékangdé hilanging sakawruhika ring purwatĕmah wigraha.
Nda tan kagraha rakwa téki wĕkasan sirnabalik nirguna.
I manusa pakéwĕh ipuné sané pinih agĕng wéntĕn ring déwék ipun sĕtata kakubda, saking loban manah ipuné sané ngawinang ipun néntĕn kasidan mikolihang kalĕwihan miwah kaacĕp tan kasidan, punika talĕr ngawinang sakaluwir kawruhannyané saking rihin ical méwastu ngéntikang pitungkas, riantukan néntĕn mrĕsidayang mikolihang, pamuput sami nungkalik ical tanpa guna.

Pangkal kesulitan yang terbesar bagi manusia tersembunyi dalam dirinya sendiri. Nafsu loba menyebabkan orang tak dapat mencapai kebaikan yang dicita-citakannya. Itu pula yang menyebabkan semua pengetahuan yang dikumpulkan sejak lama jadi hilang dan akhirnya habis sama sekali. Karena tidak bisa mencapai cita-cita tadi, budi yang baik pun berbalik menjadi keburukan.

10.    Wwang mūrkāmbĕk anĕmwakĕn phala magöng sangkéng kaduṣṭakraman.
Siddhé sādhyanika nda tan kataman ing lajjé dukāning para.
Tan tolih ri sadoa lén kalua tan kétung wimohāngliput.
Bhéda mwang muni-paka rakwa satatāngdohi ry ulah mangkana.

Jadmané loba mapikolih agĕng mĕlantaran antuk parisolah ipun sané corah, sajĕroning nagingin tatujon ipun, néntĕn pisan kĕhanan kémad ngĕton kaduhkitan anak liyan, néntĕn malih ngétang dosa, néntĕn malih ngétang parisolah lĕtuh, réhning sampun kaliput manah bingung, bina pisan ring Ida sang ngamong kawikon, tan mari ngĕdohin parisolahé kadi punika.

Orang tamak merasa mendapat untung besar dari pada perbuatannya yang jahat. Jika tercapai tujuannya, ia tidak sekali-kali merasa malu melihat kesengsaraan orang lain. Ia tidak memperdulikan dosa atau ketidaksucian, sebab hatinya sudah tertutup rapat. Lain sekali sikap orang suci; mereka itu selalu menjauhi perbuatan jahat.

11.   Ring wwang çakti mabhoga a-rasa lĕwih tān campur ing bhakaa
Çakténg maithuna tan sahéng wara wini manggĕh surūpahalĕp.
Lāwan yan sĕdĕnging dhanécwara wibhuh nang dana nityolahĕn.
Yékā kājar i purwakarma phalaning sthirāpagĕh ring brata.

Anaké tĕlĕb muponin ajĕng-ajĕngan patut ngajĕngang sané mĕdaging sad rasa malih suci, tĕlĕbé muponin sanggama patut sarĕng rabi kéwantĕn sané warninnyané ayu ngayang, sĕmaliha yan mungpung Ida Dané sugihing artha brana tur kuasa, mĕdana puniané tan mari patut laksanayang, sapunika kawĕdar sajĕroning purwa karma, pikolih sang pagĕh tur langgĕng ngĕlarang brata.

Hendaklah orang yang berkuasa itu makan makanan yang suci yang berisi keenam rasa; hendaklah ia mengecap kenikmatan pergaulan dan selalu dilayani isteri yang patut baginya serta indah rupanya. Karena kekayaannya menjadilah ia berkuasa, maka hendaklah selalu memberi sedekah dan berbuat kebajikan. Itu semua, menurut ajaran karma, adalah buah dari pada laku yang teguh jujur (dalam kehidupan yang sudah-sudah).
Share:

SEKHA SANTHI DANG DING DONG

SEKHA SANTHI DANG DING DONG
Silahkan klik gambar
OM SWASTYASTU - SELAMAT DATANG DI ARYAWANGSABLOG - SEMOGA BERMANFAAT

daftar isi

Total Tayangan

Powered By Blogger

Categories 2