KAKAWIN NĪTI ÇĀSTRA ( 2 )

II.    WANGSA PATRA PATITA ;  - o o / - o - / o o o / - o o / o o o / o o // = 17

1.     Bhuaa wastra mukya tĕkaping para jana mamilih.
muyanikāng bhinojana miñak dwijawara mamilih.
stri gĕmuhing payodhara minukya hinamĕr ing akūng.
çastra wiçésa mukyanira sang muniwara pilihĕn.

Sajĕroning panganggé, wastrané pinih ajĕng kapilih antuk para janané, sajĕroning sané kabawos ajĕngan, mĕntéga pinih ajĕng kapilih antuk Ida Sang Maha Muni, sajéroning anaké istri sané nurojan ipuné nyangkih kapucukang kagambĕl antuk sang kalulutan, kaweruhé sané utama sastra agamané kapucukang kapilih antuk Sang Maha Muni.

Pakaian dan perhiasan badan itu dianggap orang biasa sebagai sesuatu yang mulia. mentega adalah makanan yang disukai sekali oleh para pendeta. perempuan yang subur dadanya disukai sekali oleh orang laki-laki. adapun yang disukai oleh orang pandai ialah buku yang bagus.


2.    Uttamaning dhanolihing amét prihawak aputĕran.
madhyamang arthaning bapa kanista dhana saking ibu.
niṣṭanikang kaniṣṭa dhana yan saka ring anakĕbi.
uttamaning hinuttama dhanolihing anuku musuh.

 Artha branané sané kabawos pinih utama mawit saking pikolih ndéwék madasar antuk tuyuh, artha branané sané kabawos madya mawit saking bapa, artha branané sané kĕbawos nistaning nista yan mawit saking biyang, artha branané sané kĕbawos nistaning nista yan mawit saking rabi, artha branané sané kĕbawos utamaning utama pikolihé antuk ngawonang mĕsĕh.

Kekayaan yang terbaik adalah uang yang didapat sendiri dari kerja berat. Yang baik adalah uang dari Bapak. Yang tidak baik uang pemberian ibu.  Adapun yang sangat tidak baik, yaitu uang pemberian bini.  Tapi yang utama sekali adalah rampasan dalam peperangan.

3.    Dhāna wiçéa ring catur upāya kêna kêna kabéh.
ring sama bhéda dana tayaning dhana tan ana kĕna.
sang maharĕp musuh catur upāya juga kĕnakĕna.
byakta kasor nikang ripu, balanta magalak ing ayun.

Pawéwéhé mawisésa sajĕroning catur upaya patut tibakin punika sami, sajeroning ; sama, bhéda, danda, yaning néntĕn wéntĕn, jantĕn néntĕn pacang mapikolih, sapasira mapakahyun jaga nglurug satru, catur upayané patut tibakang, jantĕn kasor punika satruné, wadwan idéwané galak ngamuk ring payudan.

Dari keempat macam “alat” uanglah yang paling berguna. Jika tiada uang, akan sia-sia penyelesaian perselisihan dengan damai, maupun dengan usaha memecah-belah atau dengan perkosa. Mereka yang pergi perang harus menggunakan “keempat alat” itu juga.*) Pasti musuh akan ditundukkan oleh serdadu-serdadumu, jika mereka maju dengan gagah berani.

4.    Haywa kaciryaning para yadin hana kinatakutan.
Dhéirya juga prihĕn galakaning balagana malaga.
Tan awamāna ring ripu musuhta mawuwuh agalak.
Bahni manahnirānggĕsĕngi tan hana pangucapira.

Sampunang sinahanga ring anak liyan, yan padé wéntĕn sané jĕrihin, pagĕhang ugi tur utsahayang pisan mangda wadwané sami galak mayuda, sampunang pisan nyapa kadi aku ring mĕsĕh santukan indiké punika ngawinang mĕsĕh idéwané mawĕwĕh-wĕwĕh galaknyané, pakahyunan idéwané mangda sekadi gĕni sané prĕsida pacang muwunang tan wéntĕn mĕbawos.

Jika engkau merasa ketakutan, janganlah diperlihatkan kepada orang lain. Ikhtiarkan saja, supaya tentaramu bertahan dan menyerang dengan gagah berani. Jangan menghina musuh, kerana sikapmu itu akan menambah amarahnya. Nyala-nyalakan hatimu; akibatnya akan dapat menghanguskan. *) Yang dimaksud, “empat macam alat” yaitu : sama, beda, dana, danda (damai, memecah belah, beramal dan memaksa musuh). Dengan tidak mengucapkan apapun juga.

5.    Nora ‘na mitra manglĕwihané wara-guna maruhur.
Nora ‘na çatru manglĕwihané gĕlĕng ana ri hati.
Nora ‘na sih mahānglĕwihané sihikang atanaya.
Nora ‘na çakti daiwa juga çakti tan hana manahĕn.

Néntĕn wéntĕn sawitra sané lĕwihan ring kawruhané sané utama, néntĕn wéntĕn mĕsĕh sané nglintangin benduné sané wéntĕn sajĕroning kahyun, néntĕn wéntĕn rasa sané nglintangin trĕsnané I rĕrama ring pianak, néntĕn wéntĕn sané saktian wantah titahé sané wiakti sakti néntĕn prasida ngandĕgang.

Tidak ada sahabat yang dapat melebihi pengetahuan yang tinggi faedahnya.  tidak ada musuh yang berbahaya dari pada nafsu jahat dalam hati sendiri.  tidak ada cinta yang melebihi cinta orang tua kepada anak-anaknya.  tidak ada kekuatan yang menyamai nasib, karena kekuatan nasib itu tidak tertahan oleh siapapun jua.

6.    Kokila ring swaranya maka-rūpa kinalêwihakên.
stri maka-rūpa diwya kapatibrata linêwihakên.
ring çruti dharma-çāstra guruwaktra kinalêwihakên.
ring ksama rupa sang prama pandita linewihaken.

I paksi tuu tuu suaran ipuné dados babungah sané kainggilang, maka babungah anaké istri lĕwih katĕlĕban ring pati brata punika sané kainggilang, sajĕroning sruti miwah dharma sastra, warah-warah sang mĕraga guru sané patut kainggilang, Ida Sang Maha Muni wantah pangupasamané sané kainggilang.

Burung murai itu dihargai karena dari nyanyiannya. Orang perempuan dipandang tinggi, jika ia dengan keyakinan yang suci setia kepada suaminya.  Adapun teladan dan pelajaran yang dihormati sangat ialah pelajaran guru.  Orang-orang suci yang ‘alim sekali memberikan penghargaan yang tertinggi kepada sifat suka mengampuni.


7.    mani sang mamukti dumadak tika tan hana guna.
yowana rūpawān kula wiçāla tika pada hana.
dénika tanpa çāstra tan atéja wadana makucĕm.
lwir sĕkaring çami murub abāng tan ana wanginika.

Sayang pisan punika sang sugih pramangkin, yan padé néntĕn madrĕbé kawĕruh, yadyastun kantun anom, lĕwihing warni, tosing wangsa ménak tur tanpa kirang punapa punapi, sakéwantĕn riantukan néntĕn madrĕbé pangawĕruh sajĕroning daging-daging sastra agama punika ngawinang tanpa téja prĕrainé acum, tan péndah bungan kepuh sané barak muririk sakéwantĕn néntĕn pisan wéntĕn kamiyikan ipun.

Sangat disayangkan, jika orang kaya tiada mempunyai kepintaran. Biarpun muda, bagus, turunan bangsawan dan kesehatannya baik, jika tiada berkepandaian, tentu mukanya kusam, tiada bercahaya, seperti bunga kapuk hutan, yang merah merang tetapi tiada semerbak baunya.

8.     Sila pangawĕruhéng kula sirang sujana panĕngĕran,
      Ring warabhoga pustining awaknya juga panĕngĕran,
      Sihning amitra sambramanikātisaya panĕngĕran,
      Ring ksama lon upéksa sira sang wiku panĕngĕrira.

Tata susila wantah sané nyihnayang kawangsan, talĕr dados tatĕngĕr sang mĕraga sujana, ajĕng-ajĕngan sané kabawos bĕcik, yan prasida ngawé angga mokoh maka cirin ipun, sayangĕ ring sawitra panyĕmbraman ipuné sané bĕcik maka cirin ipun, ngupasama miwah ngarganin anak lian maka cihnan Ida sang mĕraga Pandita.

Tingkah-laku sopan adalah tanda keluarga yang baik.  Tanda makanan yang baik ialah membuat badan gemuk. Tanda persahabatan yang baik ialah sifat ramah-tamah yang berlebih-lebihan. Sifat suka memberi ampun dan sifat rela adalah tanda orang yang suci.

9.     Makika çirça taṇḍasika wiyanika tan hana lén.
mrĕccika pucca buntutika wiya katinĕngĕtakĕn.
sarpa ri dantra rakwa wisa huntunika taya wanéh.
durjana sarwa sandhinika wisya mamĕpĕk ing awak.

I lalipan ring tĕndas ipun gĕnah wisyannyané tan wéntĕn liyan, I klĕdu ring muncuk ikut ipuné upasnyané kaĕngkĕbang, I lalipi ring gigi gĕnah upas ipuné tan wéntĕn liyan, punika I corah sĕbilang buku miwah maka siki déwék ipuné maupas.

Lipan mempunyai bisa hanya dikepalanya. Bisa kalajengking hanya terdapat di ujung ekornya. Ular hanya giginya yang berbisa, akan tetapi orang jahat itu seluruh badannya adalah bisa.

10.  Çaktinikāng rarré rudita mogha tinulung inamĕr.
mina balanya ring bañū magöng maputĕran adalĕm.
çaktinikāng kagānglayang ing ambara lĕyĕp aruhur.
sang ratu çakti yan pĕpĕk ikang bala-gana catura.


Kawisésan anaké alit wantah nangis mangda katulungin kaalĕm, kawisésan ulamé irika ring toyané agĕng dalĕm maudĕran, kawisésan paksiné ngindang ring ambarané tĕgĕh sawat, Ida Sang Prabu kabawosang sakti yan jangkĕp papupulan wadwané nyatur angga.

Kekuasaan anak menangis terletak pada harapan akan ditolong dan dimanjakan. Kekuasaan ikan terletak pada air besar lagi dalam yang bergolak. Kesaktian burung : terbang melayang-layang tinggi di udara. Adapun kesaktian raja terletak pada tentara yang lengkap keempat bahagianya.

11.  Hinganikāng sayojana salaksa dĕpa widhinika.
yojana hinganing bhahiri-çabda lĕpasika kabéh.
dwādaça yojananya kupaking gĕlap angawang-awang.
çabdani sang sujāna mĕpĕking bhuwana pada ngalĕm.

Sané mĕwasta a yojana punika alaksa adĕpa watĕs pastikan ipun, yojana nguwub kéngin watĕs gong beriné yan katĕpak, munggwing kalépédan suaran krébéké roras yojana ngawang-awang ring ambarané, sakéwantĕn bĕbawos Ida Sang Sujana ngébĕk ring jagaté tur sami ngalĕm Ida.

Menurut penetapan : seyojana sama dengan sepuluh ribu depa.  Suara gong terdengar sampai seyojana. Suara guntur di udara sampai dua belas yojana. Akan tetapi kemasyuran orang baik memenuhi dunia, setiap orang memujinya.

12.  Haywa mamukti sang sujana kasta piçita tilarĕn.
kaçmalaning çarira ripu wāhya ri dalĕm aparĕk.
lwirnika kaṣṭa-mangsa musika çrĕgala wiyung ulā.
krimi kawat makādinika pāpahara hilangakĕn.

Ida sang sujana tan kapatut ngajĕngang ulam bĕrĕk kĕlidin ugi punika, yaning angga druwéné kacaruban lĕtĕh mĕsĕhé ring jaba miwah ring jĕro pacang nganampĕkang, munggwing bacakan ipun daging ulamé sané kĕbawos camah utawi lĕtĕh, inggih punika ; ulam bikul, asu, katak ula, ulam ulĕd miwah cacing pamĕkas ipun sané kĕbawos ajĕng-ajĕngan lĕtĕh kĕlidin pisan punika.

Orang baik-baik tidak boleh makan daging yang tidak suci. Ia harus menjauhi segala yang mengotorkan badan dan segala yang mendekatkan seteru lahir-batin kepadanya. Adapun yang termasuk daging yang tidak baik yaitu : daging tikus, anjing, katak, ular, ulat dan cacing : semua itu makanan yang terlarang, sebab itu elakkan.
  
13.  Haywa maninda ring dwija daridra dumadak atĕmu.
çāstra tininda dénira kapātaka tinĕmu magöng.
yan kita ninda ring guru patinta maparĕk atĕmu.
lwirnika wangça-patra tumibéng watu rĕmĕk apasah.

Sampunang purun paricéda ring Ida Sang Sulinggih duaning ngawinang tĕpén tiwas dadakan, yaning Ida dané purun paricéda ring daging-daging sastra narakané mahabhara pacang pikolihang, yan Ida Dané purun paricéda ring sang mĕraga guru cĕndĕk tuwuh rĕko pikolih ipun, tan péndah gĕdah ulung ring batuné dĕkdĕk rĕmuk tan kĕni tuptupang.

Jangan mencela berahmana; perbuatan itu dapat mendatangkan kecelakaan bagimu.  Jika kamu mencela buku-buku suci, kamu akan mendapat siksaan di neraka. Jika kamu mencela guru-guru, akan segera kamu menemani ajalmu seperti piring hancur jatuh dibatu.



Bersambung ..........
Share:

SEKHA SANTHI DANG DING DONG

SEKHA SANTHI DANG DING DONG
Silahkan klik gambar
OM SWASTYASTU - SELAMAT DATANG DI ARYAWANGSABLOG - SEMOGA BERMANFAAT

daftar isi

Total Tayangan

Powered By Blogger

Categories 2